اهمیت خبر و خبررسانی از دیدگاه قرآن

آوای مرز / عبدالسلام معروفی : بدون شک یکی از چالش دنیای نوین و یا بقولی کهکشان راه شیری و یا دهکده جهانی مارشال مک لوهان موضوع اهمیت رسانه ها و فضاسازی در این حوزه است و نظام اجتماعی و کشوری موفق است که بتواند در این حوزه بیشتر برنامه ریزی و سرمایه گذاری را داشته باشد. خبررسانی یکی از رگهای مهم و حیاتی جامعه و تأمین کننده نیاز انسان به اطلاعات است. در عصری زندگی می‌کنیم که حجم برق آسای اطلاعات و اخبار در کنار توزیع ناعادلانه آن با نام نظم نوین جهانی اطلاعات و اخبار، جریانی هدفمند و کنترل شده‌ای را برای کل جهان رقم میزند.
در این میان فقر شدید ارزش مدارانه و اخلاقی و همچنین سواد رسانه ای در جریان خبر رسانی عصر جدید کاملاً محسوس است تا جای که اصول و قوانین مدون ارتباطی که خواستگاه و ریشه یابی غربی دارد با همان بسته‌بندی برخواسته از ایدئولوژی غربی و نسبی گرایی اخلاقی، به همه کشورها صادرمی شود ؛ اما وظیفه جامعه دینی جذب علم و دفع معایب آن است؛ با بازنمایی علم ارتباطات بر طبق فرهنگ دینی و بومی، می‌توان علوم جدید را بر مبنایی صحیح و جهانی پیرایش و کاربردی نمود. مبنای جهانی را می بایست از یک دیدگاه فراگیر گرفت و آن مبنای مطابق با فطرت اسلام و قرآن است. منشور اعتقادات و اصول ارزشی دین اسلام را در کلام وحی و مفسران حقیقی‌اش می‌توان یافت. دیدگاه قرآن کریم و روایات ائمه معصومین ؛ درباره اخلاق خبر رسانی و ارائه اصول و معیارهای اساسی برای بالنده شدن این عرصه است. در جهان امروزین خبر و خبررسانی نقش تعیین‌کننده‌ای در تحولات مختلف در گستره‌های کوچک و بزرگ دارد و بسیاری در پی ایفای نقشی تعیین کننده در این عرصه برای استفاده یا سوء استفاده از آن هستند.
فضای مجازی و سرعت در انتشار اطلاعات و برخی از فضاسازی ها در حوزه رسانه فضا را به حدی مسموم و غبارآلود ساخته که دیگر دقت ، کیفیت و چگونگی انتشار یک خبر را زیر سلطه خود قرار داده است و اخلاق و رسالت رسانه ای فدای همه مولفه ها و پارامترهای این حوزه شده است و سهم فضای رسانه ای آذربایجان غربی از این مهم کم نیست.
قرآن از کسانی که هر خبری را می‌شنوند و نسنجیده آن را نشر می‌دهند، به شدت انتقاد کرده و می‌فرماید:”خبر را به اهل استنباط عرضه کنید و اگر حقانیت آن ثابت شد، آنگاه آن را پخش کنید.”
همچنین در آیه ۸۳ سوره نسا، هم صراحتا می فرماید ؛”و هنگامی که خبری از پیروزی یا شکست به آنها برسد، (بدون تحقیق،) آن را شایع می‌سازند، در حالی که اگر آن را به پیامبر و پیشوایان ـ که قدرت تشخیص کافی دارند ـ بازگردانند، از ریشه‌های مسائل آگاه خواهند شد. و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، جز عده کمی، همگی از شیطان پیروی می‌کردید (و گمراه می‌شدید).”
همچنین قرآن برای کسانی که با پخش اخبار دروغ، در جامعه دغدغه ایجاد می‌کنند نیز کیفری سخت معین فرموده است و در سوره احزاب آیه ۶۰ می فرماید ؛ “اگر منافقان و بیماردلان و آنها که اخبار دروغ و شایعات بی‌اساس در مدینه پخش می‌کنند دست از کار خود بر ندارند، تو را بر ضد آنان می‌شورانیم، سپس جز مدت کوتاهی نمی‌توانند در کنار تو در این شهر بمانند.”
پیامبر اسلام(ص) در سال آخر عمر شریف خود در سفر حج فرمودند: “کسانی که خبرهای دروغی از من نقل می‌کنند، زیادند و در آینده زیادتر خواهند شد، هر کس آگاهانه به من نسبت دروغ بدهد، جایگاهش دوزخ است و هر چه از من شنیدید به قرآن و سنت من عرضه کنید، پس اگر موافق آن دو بود بپذیرید وگرنه رد کنید.”
امام صادق(ع) کسی که خبرهای دروغی را به پدرشان امام باقر(ع) نسبت می‌داد لعنت کردند و فرمودند: “هر چه از قول ما شنیدید، اگر شاهد و گواهی از قرآن یا سایر سخنان ما بر آن پیدا کردید بپذیرید وگرنه نپذیرید”.
امام رضا(ع) فرمودند: ” سند سخنان ما، قرآن و سنت رسول خدا(ص) است”.
یکی از مهمترین علوم اسلامی، علم رجال است که برای شناخت خبر صحیح از غیرصحیح، افرادی را که حدیث نقل می‌کنند، مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌دهد.
حال با توجه به موارد فوق و تاکیدات ویژه قرآنی مبنی بر شیوه صحیح اطلاع رسانی و رعایت حرمت ها در کنار پرداختن به مشکلات ، آسیب ها ، چالش هاو نقاط ضعف خبرگیری و خبررسانی بشدت مورد تاکید قرآن و ائمه قرار گرفته و بر صراحت ، شفافیت ، دوری از هرگونه تهمت و افترا و شایعه پراکنی که بشدت مذموم و ناپسند شمرده می شود ؛ تاکید نموده است و این مهم از ضروریات امروز جامعه رسانه در کشور و این استان که آبستن حوادث خاص است ، می باشد و هم رسانه ها و فعالین این حوزه باید این موارد را در دستور کار قرار دهند و هم متولیان امر و نهادهای فرهنگی باید در این راستا همگام با رسانه در حوزه تقویت سواد رسانه ای و فرهنگی و بارورسازی تاکیدات قرآنی همت گمارند.