آوای مرز / دکتر سیدجلیل موسوی * : بیماری عالمگیر COVID -19 بیش از دو سال است که سایه شوم خود را به جهان و جهانیان گسترده است و بر تمام ارکان زندگی در حوزههای سلامت، اقتصاد، اجتماعی، روانی، معنوی، روابط بینالملل و …. تأثیر عمیق و گاه جبرانناپذیری گذاشته است و منجر به فوت میلیونها انسان گردیده است.
بیشک در مدیریت درست این بیماری عملکرد اصولی، علمی و منطقی مسئولین و جامعه پزشکی از یکسو و آگاهی و همراهی هدفمند مردم از سوی دیگر نقش بنیادین خواهد داشت.
در روند تشخیص و بررسی COVID -19 انجام آزمایش PCR و RDT (تست سریع) جایگاه اول را دارند. در مرتبه بعد تصویربرداری بهویژه CT اسکن قفسه سینه از اهمیت ویژه برخوردار است. CT صرفاً جهت بررسی درگیری ریوی و میزان آن است. آیا انجام آن برای همه بیماران ضرورت دارد؟ قطعاً جواب سؤال منفی است چرا؟
به موارد زیر عنایت بفرمایید:
۱- در موج پنجم کرونا (موج دلتا) که درگیریهای ریوی شایع بود بررسیها بیانگر این است که حدود ۴۰درصد CTها نرمال بوده است و درصد قابلتوجه دیگر درگیری خفیف داشتهاند که ضرورت انجام CT نیستند.
۲- در موج ششم که سویه غالب با درصد بالا امیکرون است درگیری بیشتر در دستگاه تنفسی فوقانی است و حدود ۹۰-۸۵درصد بیماران بی علامت، کم علامت و خفیف هستند که هیچ اندیکاسیونی برای انجام CT ندارند.
۳- بررسیهای اخیر بیانگر آن است که ۶۰-۵۰درصد و شاید بیشتر CT های انجام شده از شروع موج ششم نرمال هستند.
۴- تکنیک انجام CT استفاده از اشعه ایکس با دز بالاست و اشعه ایکس ضمن تأثیر سوء و مخرب بر بافتهای بدن در ایجاد سرطانها نقش ایفا میکند و چهبسا با این حجم عظیم CT ها در ۲۰-۱۰ سال آینده با سونامی سرطانها مواجه باشیم. (در تصویربرداریهای رادیولوژیک CTاسکن در بین بالاترین حد دوز در رادیولوژی تشخیصی قرار دارند.)
۵- در طول این دو سال گروهی از مردم چند بار به کرونا مبتلا شدهاند و بهکرات CT انجام دادهاند.CT در کل موجب ایجاد دز تجمعی اشعه شده و زیان را مضاعف میکند.
۶- انجام CT در روند تشخیص بیماران منجر به رفتوآمد مکرر به مراکز تشخیصی – درمانی شده و در ادامه زنجیره انتقال نقش اساسی دارد و از آنجا که یک بیمار امیکرون میتواند ۱۰ ها و ۱۰۰ ها نفر در مدت کوتاه آلوده کند تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.
۷- انجام بیمورد CT اسکن قفسه سینه موجب تحمیل بار مالی بهویژه به افراد بیبضاعت و کمبضاعت میشود. بار مالی سنگین بر اقتصاد سلامت دارد. بار مالی قابلتوجه بر بیمهها تحمیل کرده و درنهایت توان نظام سلامت را تحلیل میبرد.
۸- اندیکاسیون CT SCAN قفسه سینه در حدود ۱۰-۵درصد افراد و با علائم هشداردهنده است (دشواری تنفس، فشار به قفسه سینه، خلط خونی، روند رو به وخامت بعد از چند روز، اکسیژن پایین خون، “کمتر از ۹۵درصد”، بیماریهای زمینهای جدی و ….).
۹-CT SCAN صرفاً جهت بررسی درگیری ریهها است و درگیری ریه ها در مرحله دوم (مرحله التهابی) ایجاد میشود؛ لذا اگر ریهها درگیر شوند بعد از ۶-۵ روز اول است و CT در ۶-۵ اول بیماری ضرورت ندارد.
۱- در این بیماران سرطان پستان، سرطان ریه، سرطان تیروئید، سرطان غدد لنفاوی و … از شایعترین بدخیمیهای ناشی از اشعه ایکس میتواند باشد.
۱۱- قرار گرفتن در معرض تابش زیاد اشعه ایکس برای کودکان و زنان بهویژه خانمهای حامله میتواند بسیار خطرناک و زیانبار باشد.
۱۲- درگیریهای خفیف ریوی حتی بدون درمان بهبودی کامل را خواهند داشت چراکه این وظیفه ذاتی دستگاه ایمنی بدن است تا ویرانی ها را بازسازی و سلامت را به اوج برگرداند.
۱۳-انجام CTهای بدو اندیکاسیون مصداق بارز “از چاله به چاه شدن” است و عقل و منطق آن را نمی پذیرد.
۱۴-بعد از انجام CT در زمان و شرایط درست، تکرار آن در روند درمان جز در موارد خاص ضرورتی ندارد.
درنهایت ما برای انجام هر کاری یا عدم انجام آن باید دلایل علمی، منطقی، و قانعکننده داشته باشیم و کار درست را درست انجام دهیم. لذا از تمام همکاران عزیز و محترم پزشک تقاضا داریم در انجام CT SCAN قفسه سینه اندیکاسیونها را رعایت بفرمایند و از هممیهنان و مردم شریف ایران خواهش میکنیم بر انجام آن اصرار و پافشاری نکنند.
* متخصص بیماریهای عفونی و دبیر قرارگاه دانشگاهی کرونا
