آوای مرز / گروه جامعه: چند سالی است که مشکلات صندوق‌های بیمه‌ای و بازنشستگی و بحران وضعیت موجود از سوی کارشناسان امور رفاه و تأمین اجتماعی مطرح شده است و همین امر باعث نگرانی افراد تحت پوشش این صندوق‌ها که اغلب بازنشستگان و سالمندان هستند، شده است.
سالهای سال است که تجمیع صندوق‌های بازنشستگی برای خروج از بحران‌های مالی، مطرح بوده است. اما آنچه مسلم است، این صندوق‌ها در شرایط کنونی و با توجه به بحران‌هایی که دارند، امکان تجمیع را نداشته و می‌بایست هر کدام را با سیاست‌های تحت مدیریت خودشان اداره کرد.
در کشور حدود ۱۸ صندوق بازنشستگی وجود دارد که تعداد زیادی از این صندوق‌ها به دلایل مختلف در وضعیت نابسامان اقتصادی و منابع مالی قرار دارند. در این بین، صندوق تأمین اجتماعی جزو معدود صندوق‌هایی است که به گفته مسئولان سازمان هنوز به وضعیت بحرانی نرسیده اما به نقطه سر به سری رسیده است و چنانچه از همین امروز فکری برای رفع مشکلات و موانع موجود نشود بزودی وضعیت این صندوق نیز بحرانی خواهد شد.
محمدحسن زدا سرپرست سازمان تأمین اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: در قانون بودجه سال ۹۷ بند «و» و «ن» تبصره ۵ دیده شده بود که ۵۰ هزار میلیارد تومان از مطالبات سازمان تأمین اجتماعی پرداخت شود که متأسفانه به دلیل برخی ایرادات اداری و فنی، تقریباً این اتفاق رخ نداد.
راهکارهای قانونی برای پرداخت ۵۰ هزار میلیارد تومان از بدهی دولت در سال ۹۸
وی افزود: با توجه به مذاکراتی که با نمایندگان مجلس و رئیس مجلس انجام شد و حمایت‌هایی که آنان از سازمان تأمین اجتماعی داشتند، باعث شد که دستور صریح و ویژه‌ای را صادر کرده و با کمک مرکز پژوهش‌های مجلس، ایرادات قانون را برطرف کردیم و در بودجه سال ۹۸ این ۵۰ هزار میلیارد تومان مجدداً مورد تأکید قرار گرفت و این دفعه راهکارهای خوبی برای اجرای آن دیده شده است.
سرپرست سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به اینکه در حال حاضر سازمان تأمین اجتماعی نسبت به سایر صندوق‌های بیمه‌ای، وضعیت بهتری دارد، گفت: وضعیت بهتر سازمان تأمین اجتماعی به دلیل ضریب پشتیبانی است یعنی از چند نفر حق بیمه دریافت و به چند نفر پرداخت می‌شود و این ضریب در سازمان تأمین اجتماعی ۵.۵ است اما متأسفانه در ۱۸ صندوق بیمه‌ای دیگر، این عدد فاجعه است.
زدا با اشاره به اینکه در دنیا این ضریب پشتیبانی را برای نقطه سربه‌سری، ۵ قرار می‌دهند، افزود: در حال حاضر ۱۸ صندوق بیمه‌ای در کشور زیر نقطه سربه‌سری قرار دارد و سازمان تأمین اجتماعی نیز نزدیک به این نقطه است اما تا رسیدن به آن فاصله دارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان گفت تأمین اجتماعی در وضعیت خوبی به سر می‌برد، تصریح کرد: اصلاحات پارامتریک که نمایندگان مجلس ارائه کرده‌اند و اقدامات دیگری که در حال انجام است، نشان می‌دهد زمان آن رسیده که یک بازنگری انجام دهیم و ایرادات کار خود را طی ۶۰ سال گذشته ببینیم و آنها را مرتفع کنیم.
کارشناسان تأمین اجتماعی معتقدند چنانچه بخواهیم صندوق بازنشستگی پویا و کاملی داشته باشیم باید در کشور به ازای هر ۲۵ نفر شاغل یک نفر بازنشسته وجود داشته باشد اما در دهه‌های گذشته به دلایل مختلف، سن بازنشستگی در کشور کاهش یافته است. و اگر ضریب پشتیبانی شاغلین و بازنشستگان که هم اکنون حدود ۵.۵ است به کمتر ۵ برسد صندوق‌های بازنشستگی دچار ورشکستگی خواهند شد.
لزوم اصلاحات و بازنگری در قوانین تأمین اجتماعی
به گفته وی، اگر می‌خواهیم یک تأمین اجتماعی پویا، قوی و پشتیبان جامعه ۴۲ میلیون نفری داشته باشیم، باید این بازنگری‌ها هر چه سریع‌تر انجام شود؛ حتی در سو مدیریت‌ها و ساختار بدی که وجود داشته، باید بازنگری شود تا یک تأمین اجتماعی مناسب مردم کشور داشته باشیم.
سرپرست سازمان تأمین اجتماعی در مورد این اصلاحات گفت: این اصلاحات هم شامل اصلاحات ساختاری، مدیریتی و هم پارامتریک می‌شود و آن چیزی که در حال حاضر تأمین اجتماعی اجرا می‌کند، مصوبه سال ۵۴ است که با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی آن زمان در نظر گرفته شده بود. در آن سال سن امید به زندگی ۵۹ سال بوده و سن بازنشستگی ۵۰ سال محاسبه شده است؛ یعنی با پرداخت ۲۳ یا ۳۰ درصد حق بیمه، بیمه‌شده فقط ۹ سال حقوق دریافت کند اما در حال حاضر که سن امید به زندگی به ۷۵ سال افزایش پیدا کرده اما سن بازنشستگی از ۵۰ سال به جای اینکه افزایش پیدا کند، کاهش پیدا کرده و این موارد باید ساماندهی شود و البته معنی آن، این نیست که حتماً سن یا سابقه می‌خواهد افزایش پیدا کند.
زدا با اشاره به اینکه تعهدی که صندوق به افراد جاری خود دارد، سر جای خودش است، اظهار داشت: با این شرایط، ما مکلف هستیم چه از نظر اداری و چه از نظر شرعی، به تعهدات قبلی خودمان به بیمه‌شدگان پایبند باشیم یعنی کسانی که الان هستند، با همان شرایط قبلی کارشان پیش برود، بنابراین هیچ جای نگرانی برای بیمه‌شدگان وجود ندارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا وضعیت تأمین اجتماعی بحرانی است و چند سال سازمان تأمین اجتماعی با وضعیت فعلی می‌تواند دوام بیاورد؟ گفت: اگر مطالباتی که از بخش خصوصی و دولت داریم، دریافت کنیم، من به شما تضمین می‌دهم که با همین ساختار فعلی، حداقل ۱۰ سال بدون هیچ مشکلی ادامه دهیم.
امروزه از بحران صندوق‌های بازنشستگی در کشور به عنوان یکی از ابر چالش‌های پیشِ روی اقتصاد ایران در کنار بحران‌های دیگر نام برده می‌شود. شرایطی که به نظر می‌رسد بر بسیاری از صندوق‌های بازنشستگی کشور سایه افکنده و پیش بینی می‌شود در صورت تداوم شرایط فعلی طی دهه‌های آینده تمامی صندوق‌های کشور را در برگیرد.
سلمان خدادادی رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در مورد تأمین اجتماعی و وضعیت فعلی این صندوق در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: بدهی‌های انباشت شده دولت به سازمان تأمین اجتماعی باعث شده که این سازمان طی سالهای اخیر با مشکلاتی مواجه شود.
وی تأکید کرد: یکی از مصوبات کمیسیون اجتماعی این بود که بدهی ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی دولت به سازمان تأمین اجتماعی مشخص و مصوب کند و مصوب شد دولت بدهی خود را طی چند سال پرداخت کند.
وی گفت: در سال جاری قرار بود ۵۰ هزار میلیارد تومان از بدهی دولت پرداخت شود که متأسفانه به دلیل مشکلاتی که وجود داشت، دولت آن را به طور کامل پرداخت نکرد و البته در بودجه سال ۹۸ راهکارهای اجرایی برای پرداخت آن مشخص و قرار شد دولت اگر نتواند اعتبار آن را پرداخت کند، آن را از طریق تهاتر و واگذاری زمین و ملک و … تأمین کند.
وی گفت: سازمان تأمین اجتماعی یکی از بنگاه‌های بزرگ اقتصادی کشور است و ۵۰۰ شرکت زیرمجموعه دارد و اگر در این شرکت‌ها صرفه جویی و شفاف سازی شود می‌توان برخی از ضررها را جبران کرد و همچنین درآمدزایی نیز داشته باشد که این اراده نیز در وزیر وجود دارد.
مشکل صندوق‌ها سومین و مهمترین چالش کشور
نماینده مردم ملکان در مجلس گفت: یکی از چالش‌هایی که در سالهای آینده در کشور ایجاد خواهد شد و بعد از محیط زیست و آب، سومین چالش است، مشکل صندوق‌های بیمه‌ای بازنشستگی در کشور است که در حال حاضر نیز وضعیت این صندوق‌ها بدتر از دو مشکل دیگر عنوان می‌شود.
رئیس کمیسیون اجتماعی با اشاره به اینکه از سال گذشته مشکل صندوق‌ها نمود پیدا کرده است، گفت: در حال حاضر این وضعیت به ابر چالش تبدیل شده و بحران فوق العاده ای برای کشور محسوب می‌شود، چرا که فقط سازمان تأمین اجتماعی ۴۲ میلیون نفر را تحت پوشش خود دارد و مابقی صندوق‌ها نیز جمعیتی از مردم کشور را زیرمجموعه خود دارند.
وی تأکید کرد: گفته می‌شود هم اکنون به جز تأمین اجتماعی که مقداری وضعیت آن سربه سر است، مابقی صندوق‌ها که حدود ۱۷ صندوق بیمه‌ای می‌شوند ورشکسته هستند.
به گفته خدادادی، وضعیت پرداخت حق بیمه نسبت به فرد بازنشسته ۶ به یک است و اگر صندوق‌ها از چهار به یک بیایند، به سمت ورشکستگی می‌روند در حال حاضر در برخی از صندوق‌ها این نسبت بیمه‌ای کمتر از یک است که این فاجعه است.
مواردی مانند برهم خوردن جریان ورودی‌ها و خروجی‌های مالی و تعداد مشترکان صندوق‌ها از جمله مواردی است که باعث بروز بحران در صندوق‌ها می‌شود یعنی زمانی که نسبت بازنشستگان مستمری بگیر به شاغلان بیمه پرداز افزایش یا نسبت وجوه نقدی تجمیع شده ناشی از پرداخت حق بیمه شاغلین به مزایای مستمری بازنشستگی کاهش پیدا کند می‌توان انتظار بروز بحران در صندوق‌های بازنشستگی را داشت و این وضعیتی است که در حال حاضر صندوق‌های بازنشستگی کشور گرفتار آن است.
بحران در صندوق بازنشستگی کشوری
رئیس کمیسیون اجتماعی با اشاره به اینکه صندوق بازنشستگی کشوری یک میلیون و ۳۰۰ هزار مستمری بگیر دارد که یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر نیز کارمند هستند که حق بیمه می‌دهند، گفت: این یعنی ورشکستگی مطلق.
وی تأکید کرد: اینکه گفته می‌شود ۱۶ صندوق بیمه‌ای ورشکسته هستند نه به این معنا که نمی‌توانند از فردا حقوق بازنشستگان را بدهند، بلکه معنای آن این است که در وضعیت خوبی به سر نمی‌برند و بحرانی هستند.
به گفته رئیس کمیسیون اجتماعی، در بودجه سال ۹۸ از ۴۰۷ هزار میلیارد تومان حدود ۱۰۰ هزار میلیارد برای صندوق‌های بیمه‌ای و بازنشستگی اختصاص پیدا کرده است و این اعتبار از ردیف‌های دولتی و بودجه عمومی کشور تخصیص داده شده است.
وی گفت: هنگامی که بودجه عمومی به صندوق‌ها اختصاص پیدا می‌کند یعنی برای کارهای عمرانی، اشتغال و … پولی نیست و هنگامی که ورشکسته می‌شوند، یعنی دولت هر چه پول دارد به آنها می‌دهد و این همان موضوعی است که به آن اشاره شد.
خدادادی افزود: اگر نخواهیم چالش‌ها را رفع کنیم، در آینده به بحرانی بالاتر از وضعیت فعلی می رسیم.
تجمیع صندوق‌ها ضروری است
وی تأکید کرد: در هیچ جای دنیا مانند ایران ۱۸ صندوق بیمه‌ای وجود ندارد و در نهایت دو تا سه صندوق برای کارگری، کارمندی، امنیتی و نظامی دارند.
رئیس کمیسیون اجتماعی با تأکید بر اینکه تجمیع صندوق‌ها موضوعی است که باید مجدداً در دستور کار قرار گیرد، گفت: چاره‌ای نداریم و باید این جراحی را انجام دهیم، چرا که اگر اقدامات لازم انجام نشود، طی یک تا دو سال آینده فوق العاده با مشکل روبرو خواهیم شد و باید برای آن فکری اساسی کنیم.
