آوای مرز : فریبرز ولی‌پور، مسئول بافتهای تاریخی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی در یادداشت زیر بافت¬های تاریخی را میراثی گران¬بها و ثروتی ارزشمند می داند که دارای پیوندی عمیق با اصالت‌های تاریخی و فرهنگی شهرها هستند و کمال و هنر برجسته مقطعی خاص از تطور زمان را نشان می دهند.
بافت های تاریخی به‌لحاظ ریخت‌شناسی در برگیرنده فرهنگ‌های مادی و معنوی هستند که همه نظامات آن‌ها وابسته به سیاست‌گذاری و طرح‌ریزی توسعه شهری هستند، در این راستا، با توجه به دیدگاه‌های مردمی باید در نهادینه کردن فرهنگ، اهمیت‌گذاری به این محدوده‌ها تلاش بیشتری از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط نشان داده شود.
درواقع چنین مؤلفه‌هایی بیانگر ارزش‌های فرهنگی از میراث ملموس و ناملموس آن، ارزش‌های اجتماعی، اقتصادی، مکان رویدادها و تعاملات اجتماعی است که حفاظت از اصالت و یکپارچگی آن برای احیاء، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
ضرورت حفظ بافت تاریخی
اهمیت و ضرورت حفظ بافت تاریخی ارومیه و مرمت آن، نه به‌عنوان پدیده‌ای نمادین بلکه به دلیل شناخت سیر تحول و تکامل شهرسازی و تمدن شهرنشینی، حفظ هویت، اصالت شهر و تبیین حیات شهری براساس شواهد و مدارک علمی، توسعه اقتصاد محلی و رونق صنعت گردشگری همواره مورد توجه بوده است.
امروزه حفاظت از بافتهای تاریخی به حدی در توجه دولت‌ها قرار دارد که می‌توان با برنامه‌ریزی‌های اصولی و تعامل بین‌دستگاهی بهره‌برداری‌های متنوعی از این پتانسیل‌های بالقوه و تبدیل آن به بالفعل به عمل آورد.
شهر پویا و بافت تاریخی
با توجه به اینکه شهرِ پویا، شهری است که در آن فعالیت و فرم در فضای شهری به خوبی باهم منطبق باشند، عدم انطباق بعضی از عملکردهای جدید شهری مانند ورود اتومبیل به ناوگان حمل و نقل در شهرها، برهم خوردن روابط منطقی شهری و روستایی کشور، تسریع در روند مدرنیزاسیون شهری، تغییرات عمده در نحوه نگرش به نقش و کار شهری، توسعه بی‌رویه شهرها در سطح، ارجحیت سکونت در حاشیه‌های شهری مرفه و عوامل متعدد دیگر باعث مغفول ماندن و بی‌توجهی به بافت قدیمی مراکز شهری شده و بدین ترتیب کالبد و فرم شهری این بافت‌ها نتوانست همگام با رشد سریع در عملکرد و فعالیت، خود را با آن تطبیق دهد و این نبود تطابق بین فرم و فعالیت سرآغاز جاماندگی بافتهای تاریخی شهری را رقم زد.
با توجه به قرارگیری بازار تاریخی شهرها و اکثر بناهای تاریخی و ثبت شده در این محدوده، هرگونه اقدام و تلاشی در راستای معاصرسازی و بازآفرینی این بافت‌ها می‌تواند به بهبود کلی وضعیت کالبدی-فضایی شهرها، رونق اقتصاد محلی و بالفعل کردن ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های نهفته در محدوده بافت تاریخی شهر شود.
بافت تاریخی و رونق گردشگری
محدوده بافتهای تاریخی شواهد زنده‌ای از ارزش‌ها و سنت‌های دیرین و سبک فکری و هنری و همچنین شیوه معماری و شهرسازی پدیدآورندگان آن‌ها است و از همین رو در زمره نواحی جذاب و مورد توجه مردم جای می‌گیرند و نقش مهمی در جذب گردشگران و سرمایه‌گذاران دارد.
اقتصاد مرکز تاریخی شهر با فعالیت‌های گردشگری شکل می‌گیرد و حیاتی تازه می‌یابد، این مراکز تاریخی با تکیه بر اقتصاد پایدار و تأکید بر گردشگری می‌توانند منشأ بهره‌برداری اقتصادی فراوانی شود.
این موضوع خود سبب تجدید حیات مراکز تاریخی و بازگرداندن کارکردهای فاخر و برتر را به این فضاها با توجه به ظرفیت‌های آن به همراه دارد.
بافت تاریخی و مخاطرات مربوط به آن
محدوده بافتهای تاریخی، همواره بیانگر ارزش‌های فرهنگی از میراث ملموس و ناملموس، ارزش‌های اجتماعی و اقتصادی، مکان رویدادها و تعاملات اجتماعی است که حفاظت از اصالت و یکپارچگی آن برای توسعه هویت شهری و از سویی توسعه پتانسیل‌های گردشگری و حفظ توانمندی‌های مادی و معنوی بافت تاریخی و فرهنگی در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
در چند دهه اخیر تخریب بافتهای شهری شدت گرفت و در این میان بافت تاریخی شهرها به دلیل حساسیت و شکنندگی قابل توجه آسیب بیشتری دید که با توجه به کیفیت پایین مصالح به کار رفته و تراکم بالای جمعیتی آن‌ها، ساخت‌وسازهای بی‌رویه و رعایت نشدن ضوابط و مقررات مربوطه، لزوم توجه جدی و چاره‌اندیشی سریع برای حل مشکل این بافت‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.
وجود بیش از ۶۰۰ هکتار بافت تاریخی شهری و روستایی در سطح استان، نشان از میزان قدمت و تاریخ این استان دارد که از سال ۱۳۸۸ پس از ابلاغ این محدوده‌ها، در دستور کار حفظ، احیا و مرمت به عنوان یکی از پروژه‌های مهم این اداره‌کل قرار گرفته است.
اقدامات اداره‌کل برای حفظ بافتهای تاریخی استان
عقد قرارداد و تهیه ضوابط اختصاصی شهرهای ارومیه، خوی، ماکو و سلماس، عقد قرارداد برای انجام طراحی شهری محورهای تاریخی ارومیه، عقد قراداد انجام طراحی شهری میدان ولایتفقیه، محله یئدی‌درمان و مرکز ارومیه، عقد قرارداد انجام طراحی شهری محورهای تاریخی خوی، عقد قرارداد انجام طراحی شهری میدان امام حسین (ع) ماکو، عقد قراداد انجام طراحی شهری بافت مرکزی شهر سلماس، انجام مرمت بناهای ثبت شده و جداره‌های واجد ارزش واقع در محدوده بافت‌ها، نظارت بر طراحی و اجرای جداره‌ها توسط دیگر دستگاه‌ها و بخش خصوصی، پاسخگویی به استعلامات واقع در محدوده بافتهای تاریخی، طراحی و چاپ کتابچه و بروشور بافت تاریخی، تهیه و تدوین دفترچه ضوابط ساماندهی نماهای شهری استان، تهیه و تدوین دفترچه قوانین مقررات بافتهای تاریخی و عقد تفاهم‌نامه‌های همکاری مشترک در محدوده بافت تاریخی با سایر دستگاه‌ها از جمله این اقدامات هستند.
