آوای مرز / مریم رسولی : سه سال است که بحران کاغذ دامن رسانه‌های مکتوب را گرفته است، از آذر ۹۶ وقتی گران شدن قیمت کاغذ در کشور اعلام شد، نشریات مکتوب نیز با مشکل کمبود کاغذ مواجه شدند؛ به طوری‌که رهبر معظم انقلاب در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران دستور پیگیری کمبود کاغذ و مشکلات پیش روی صنعت چاپ را دادند.
گران شدن کاغذ ، زینک و سایر مواد اولیه برای چاپ نشریات مکتوب، سبب شده امروزه فقط ۵۰ درصد از نشریات دارای مجوز استان به حیات خود ادامه دهند و از سوی دیگر عدم توازن نرخ چاپ در استان و تفاوت قیمت چاپ نشریه در آذربایجان غربی با سایر استانها، سبب شده تا رسانه های مکتوب استان از گردونه چاپ خارج شوند.
هر چند اقدامات دست و پا شکسته ای توسط دولت انجام شد ولی هیچ یک از این اقدامات گره ای از کار نشریات باز نکرد و تمام این افزایش قیمت ها خود را در خروجی مطبوعات نشان داد و همچنان مواد اولیه صنعت چاپ سیر صعودی دارد به طوری که گرهی را که روزی می‌شد با دست باز کرد، چنان کور کرده‌اند که امروز به دشواری با دندان باز شود.
در کنار تمام تهدیدهای ناشی از چند برابر شدن قیمت مواد اولیه چاپ، کاهش تقاضای بازار به دلیل گسترش رسانه های مجازی سبب شد تا نشریات مکتوب ریزش مخاطب داشته باشند و عملا درآمد حاصل از تک فروشی نیز عاید رسانه ها نشود و نشریات بیش از پیش خود را در خطر ببینند.
سوء استفاده بسیاری از چاپخانه داران و لیتوگرافی های آذربایجان غربی در غفلت و عدم نظارت کافی تشکل‌های صنفی صنعت چاپ، بی توجهی تشکل های صنفی رسانه‌ای وعدم نظارت سایر دستگاه های متولی، تیشه به ریشه مطبوعات زده ، به طوری که طی سال‌های اخیر با عدم توازن در قیمت تمام شده نشریات در آذربایجان غربی مواجه شده ایم و نشریاتی که تا سال ۹۶ در داخل استان و به قیمت نازلتری به روی دکه های مطبوعاتی می رفتند به یکباره با قیمت فزاینده و نجومی مواجه شدند.
از میان تمام مشکلات، نبود اتحاد رویه در قیمت اعلامی از سوی چاپخانه ها و لیتوگرافی های استان آذربایجان غربی سبب شد تا تیرخلاص بر پیکر مطبوعات استان زده شود به طوری که با استعلام قیمت تمام شده نشریات، از لیتوگرافی و چاپخانه‌های استان به خوبی آشفته بازار صنعت چاپ استان نمایان می شود.
با بررسی میدانی خبرنگار فارس، این اختلاف قیمت حتی به سه برابر در بین چاپخانه‌های داخل استانی نیز می رسد و موضوع زمانی بغرنج تر می شود که در حالت مقایسه ای، قیمت تمام شده چاپ نشریات در استان، چندین برابر قیمت استانهای همجوار است به طوری که نرخ هر دور چاپ نشریه با شمارگان ۱۰۰۰ تایی در استان ۲ میلیون تا ۳ میلیون تومان و بالاتر و در استان های همجوار این نرخ از ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان است.
تمام این مشکلات دست به دست هم داد تا امروز حیات نیمی از رسانه های مکتوب استان به خطر بیافتد و مشمول ماده ۱۶ قانون مطبوعات(عدم نظم در انتشار) شوند و اندک رسانه ای که تاب آوری بالایی داشتند برای ادامه حیات موقت خود خود تعدیل نیرو کرده و یا دست به دامن تسهیلات بانکی و یا تبلیغات شدند.
فقط ۵۰ درصد نشریات آذربایجان غربی در حال انتشار هستند
معاون مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در این خصوص به خبرنگار فارس گفت: ۱۱۷ نشریه چاپی در استان دارای مجوز هستند که از این تعداد فقط ۶۰ نشریه در حال انتشار بوده و از بین این نشریات نیز تعداد انگشت شماری از نشریات مکتوب استان چاپ منظم دارند.
امید سیاح به دلایل رکود نشریات استان اشاره کرد و افزود: پایین بودن زیرساخت های اقتصادی استان، عدم تخصیص یارانه برای نشریات با مجوزهای جدید، بالا بودن هزینه چاپ، ثابت ماندن تعرفه های آگهی در چند سال اخیر و ضعف رسانه ها در مخاطب شناسی، عمده دلایل رکود نشریات استان آذربایجان غربی است.
وی با بیان اینکه آگهی ها حیات و ممات اقتصاد رسانه ها را تامین می کنند، تصریح کرد: آگهی ها به دو صورت دولتی و بخش خصوصی به رسانه ها تزریق می شود که نوع دولتی آگهی ها به دلیل رغبت بیشتر مدیران دستگاه های اجرایی، به سمت و سوی روزنامه های سراسری هدایت می شود و عملا رسانه‌های استان که همه (به جز ۲ مورد) کثیرالانتشار نیستند از آگهی های دولتی محروم می شوند و از سوی دیگربه دلیل ساختار اقتصادی استان که صنعتی نیست و پایه کشاورزی دارد بخش خصوصی توان درج آگهی در نشریات را ندارد و عملا نشریات استانی نمی توانند از طریق آگهی سرپا بایستند.
معاون مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی با اشاره به عدم توانایی رسانه ها در مخاطب شناسی را از دیگر آفت های مطبوعات عنوان کرد و گفت: ۶۰ تا ۸۰ درصد نشریاتی که بر روی کیوسک های مطبوعاتی استان می رود به مراکز توزیع برمی گردد و این آمار نشان می دهد که رسانه های استان عایدی از تک فروشی ندارند.
سیاح با انتقاد از رویه پیش روی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد مبنی بر عدم حمایت از رسانه های جدیدالتاسیس، این رویه را ناخوشایند اعلام کرد و افزود: با وجود اینکه چندین رسانه جدیدالتاسیس استان نظم در انتشار داشته و محتوای تولیدی خوبی دارند با حذف حمایت های دولت از رسانه های جدیدالتاسیس، پس از مدتی با مشکل مواجه می شوند و ضرورت دارد معاونت مطبوعاتی صرفا نظم در انتشار را برای حمایت های دولتی در نظر بگیرند نه مدت زمان اخذ مجوز را.
وی ثابت ماندن تعرفه آگهی ادارات را از دیگر معضلات عنوان کرد و گفت: برخی ادارات استان قیمت رپرتاژها را در ۱۰ سال اخیر افزایش نداده اند و از سوی دیگر دستگاه های اجرایی با دور زدن قانون به جای تجمیع آگهی ها در اداره ارشاد و واگذاری آگهی ها از طریق سامانه مربوطه به نشریات، آگهی ها را دستی وبا قیمت بسیار پایین در چند نشریه خاص به چاپ می رساند و این امر ماهیت توزیع متوازن آگهی ها بین نشریات استانی را زیر سوال می برد.
معاون مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به نبود نرخ ثابت برای چاپ نشریات توسط چاپخانه های استان را مشکل جدی مطبوعات عنوان کرد و اظهار داشت: باید نهادهای نظارتی نسبت به تک نرخی کردن قیمت چاپ نشریات اقدام کنند تا نشریات مکتوب بیش از این دچار مشکل نشوند.
سیاح با بیان اینکه تاکنون هیچ یک از مدیران رسانه های مکتوب از وضعیت موجود به معاونت مطبوعاتی گلایه ای نکرده اند تا پیگیر موضوع شویم، خاطرنشان کرد: مدیران رسانه به جای تلاش برای بهبود شرایط موجود در استان، چاپ نشریه را به سایر استان های همجوار می برند که با تداوم این روند، طی سال های آینده زوال و نابودی چاپخانه های استان را نیز شاهد خواهیم بود و ضرورت دارد معاونت فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی مستقیم نظارت بر چاپخانه های استان است با اتحادیه چاپخانه داران جلسه ای تشکیل داده و سریعا نسبت به تک نرخی کردن هزینه های چاپ نشریات اقدام کنند.
وی اعلام کرد: در حال حاضر هر یک از چاپخانه های استان نرخ مخصوص خود را داشته و عملا نرخ ثابتی برای نشریه ای که تیراژ ثابتی دارد در چاپخانه های استان متفاوت بوده و این در حالی است که علاوه بر بالا بودن کیفیت چاپ در استانهای همجوار، قیمت نیز در سایر استان ها به مراتب پایین تر از استان آذربایجان غربی است.
اداره کل ارشاد آذربایجان غربی نظارتی بر چاپخانه ها ندارد
رییس اتحادیه چاپخانه داران آذربایجان غربی نیز گفت: قیمت ارائه شده در دور اول چاپ ۳۰۰ هزار تومان برای ۴ زینک اعلام شده و در این قیمت گذاری تمام هزینه ها از جمله هزینه مرکب، حق کارگر و سایر اقلام در نظر گرفته شده است و علاوه بر این ۱۲۰ هزار تومان برای چاپخانه باقی می ماند.
مجید محبی تصریح کرد: در صورتی که چاپخانه ای خلاف این عمل کند، لازم است مدیران رسانه ها نسبت به طرح شکایت به اتحادیه اقدام کنند.
وی با بیان اینکه کار چاپ، به عنوان کار خدماتی تلقی می شود و قیمت گذاری در این زمینه نیز اختیاری است، تصریح کرد: هر ساله در اتحادیه قیمت گذاری داریم و لیست قیمت ها را به اصناف اعلام می کنیم ولی مشکل اساسی از این ناشی می شود که این قیمت گذاری در کمیسیون عالی نظارت ثبت نمی شود به طوری که قیمت مصوب در این خصوص نداریم.
رییس اتحادیه چاپخانه داران آذربایجان غربی افزود: قیمت تمام شده چاپ در استان همجوار( آذربایجان شرقی) به مراتب ارزان تر از آذربایجان غربی است چرا که در سایر استانها توانسته اند با جذب هر چه بیشتر مشتری، قیمت تمام شده را پایین بیاورند ولی در آذربایجان غربی نتوانسته ایم به این وضعیت برسیم.
محبی با بیان اینکه سال گذشته در مرحله نخست توانستیم زینک دولتی به میزان ۳ میلیارد تومان تهیه و در اختیار لیتوگرافی ها قرار دهیم، اعلام کرد: هر زینک به قیمت ۱۱ هزار تومان خریداری و در اختیار لیتوگرافی ها قرار داده شد و در مواردی شاهد تخلف لیتوگرافی ها بودیم که با لیتوگرافی های متخلف برخورد شد.
وی با انتقاد از روند واگذاری زینک با قیمت دولتی توسط وزارت ارشاد، به چاپخانه ها، گفت: زمانی که وزارت ارشاد بین چاپخانه ها زینک یارانه ای توزیع می کند به دلیل عدم هماهنگی و عدم اطلاع از میزان زینک واگذار شده به هر چاپخانه، نمی توانیم نظارتی بر روند استفاده این زینک ها داشته باشیم.
محبی اعلام کرد: از واحد نظارت اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان درخواست کرده ایم تا بر روند استفاده از این زینک ها نظارت کند و باید منتظر نظارت های این سازمان باشیم.
وی با بیان اینکه لیتوگرافی یا چاپخانه هایی که زینک دولتی دریافت کرده اند نباید زینک را به قیمت آزاد برای نشریات محاسبه کنند، اظهار داشت: سال گذشته از تمام لیتوگرافی های استان درخواست کردیم تا لیست زینک هایی که استفاده کرده بودند را در اختیار اتحادیه قرار دهند ولی متاسفانه در این خصوص راستی آزمایی نشد.
محبی با بیان اینکه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز باید در این خصوص نظارت داشته باشد، اعلام کرد: اداره کل ارشاد اسلامی استان نظارتی بر چاپخانه ها ندارد و همکاری این اداره کل با چاپخانه داران نیز بسیاری ضعیف است.
رییس اتحادیه چاپخانه داران آذربایجان غربی اعلام کرد: علاوه بر این شاهد هستیم در سایر استانها نشریات با هماهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به تهیه زینک و کاغذ یارانه ای اقدام کرده اند ولی اداره ارشاد استان در این زمینه ضعیف عمل می کند.
اداره کل ارشاد آذربایجان غربی مسوول نظارت بر زینک های توزیعی نیست
معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی که از خرید و توزیع زینک با قیمت یارانه ای خبر نداشت، پس از کسب اطلاع از خرید ۳ میلیارد تومانی زینگ دولتی توسط اتحادیه چاپخانه داران و قرار دادن این زینک ها به قیمت ۱۱ هزار تومان در اختیار لیتوگرافی و چاپخانه های استان، گفت: ما مسوول نظارت بر نحوه استفاده این زینک ها نیستیم.
رسول بابازاده صراحتا اعلام کرد: اگر اتحادیه این زینک ها را به قیمت بسیار نازل از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت و در اختیار لیتوگرافی و چاپخانه قرار داده، باید خود اتحادیه نیز بر نحوه استفاده از این زینک ها نظارت کند و ما مسوولیت نظارت بر این زینک ها را نداریم.
وی با بیان اینکه از قیمت چاپ نشریات در استان و سایر استان ها اطلاعی ندارم، افزود: اگر شاهد نوسان قیمت در بازار چاپ نشریات هستیم، باید اتحادیه چاپخانه داران و معاونت فرهنگی اداره کل ارشاد استان صورتجلسه ای تشکیل و در اختیار معاونت فرهنگی قرار دهد تا به وضعیت موجود رسیدگی کنیم.
معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی تصریح کرد: در صورت تهیه این گزارش، وضعیت، بررسی و تلاش می شود برنامه واحدی در این زمینه تدوین و طبق سیاست های یکپارچه پیش رویم.
بابازاده با بیان اینکه اتحادیه چاپخانه داران همچون سایر اتحادیه ها یک تشکل و انجمن صنفی است و عملکرد آن ارتباط چندانی با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ندارد، گفت: ضرورت دارد اتحادیه چاپخانه داران ناظر و جوابگوی زینک های خریداری شده باشد.
وی به حمایت های دولت از نشریات اشاره کرد و اظهار داشت: واگذاری سهمیه کاغذ و یارانه دولتی از جمله این حمایت ها بوده و لیست حمایت ها در معاون مطبوعاتی این اداره کل موجود است.
این در حالی است که سردبیر یکی از هفته نامه های باسابقه و فعال آذربایجان غربی از عدم دریافت یارانه در سال خبری داده و گفت: با وجود نظم در انتشار و سابقه ۲۱ سال، امسال هفته نامه کوشا موفق به دریافت یارانه دولتی نشده است.
با روند فعلی، مرگ خاموش مطبوعات را شاهد خواهیم بود
عبدالسلام معروفی، مدیرمسئول هفته نامه قندیل اظهار داشت: حوزه چاپ و مکتوب در سه سال اخیر با مشکلات زیادی درگیر شده که بخشی از کمبود حوزه چاپ به فضای مجازی و ترویج شبکه اجتماعی بر می گردد ولی مشکل اصلی حوزه مکتوب استان، زیرساختی است و باید وزارت ارشاد تدابیر اساسی در این زمینه اتخاذ کند.
وی با اشاره به سابقه ۱۷۰ ساله آذربایجان غربی در زمینه رسانه های مکتوب، تصریح کرد: با وجود سابقه دیرینه استان در حوزه رسانه های مکتوب، هنوز یک دستگاه چاپ رول در استان وجود ندارد.
سردبیر هفته نامه کوشا افزود: نشریات استان برای چاپ نشریه رول، باید به مراکز استانهای پرترافیک مراجعه کنند که این امر با توجه به مشکلات موجود در سیستم اینترنتی و حمل و نقل، تدوام کار را برای نشریات سخت تر می کند.
معروفی نوسان قیمت زینک و کاغذ را مورد اشاره قرار داد و افزود: وزارت ارشاد سهمیه کاغذ برای رسانه ها در نظر گرفته که این سهمیه برای رسانه های محلی از ۳۰۰ کیلو تجاوز نمی کند و این میزان کاغذ، معادل نیاز ۲ تا سه شماره از نشریه است.
وی با بیان اینکه برخی مسوولان از ایجاد درآمد پایدار برای نشریات سخن به میان می آورند، اظهار داشت: باید پرسید کدام مدیر مسول در شرایط اقتصادی موجود می تواند درآمد پایدار برای رسانه متصور شود؟
مدیرمسئول هفته نامه قندیل با بیان اینکه در برهه ای از زمان مجوز نشریات به صورت فله ای و براساس سیاست های غلط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد، گفت: همین سیاست های غلط سبب شد امروز در استان بیش از ۳۰ نشریه به ماده ۱۶ معرفی شوند.
معروفی خاطرنشان کرد: در حوزه سخت افزاری و نرم افزاری با مشکلات اساسی مواجه هستیم و باید وزارت ارشاد در این زمینه ساختار نظام مندی ارائه کند و از سوی دیگر ضرورت دارد نظام صنفی رسانه در کشور تشکیل شود و تا زمانی که ارگان مشخص در حوزه رسانه نداشته باشیم نمی توان در این حوزه اقدامات موثری انجام داد.
سردبیر هفته نامه کوشا رسانه های مکتوب را سند ماندگار تاریخ استان عنوان کرد و گفت: با توجه به تاثیرگذاری رسانه های مکتوب به عنوان سند ماندگار تاریخ استان و با توجه به اینکه فضای مجازی نمی تواند جای رسانه مکتوب را بگیرد، باید مشکلات این بخش رفع شود چرا که اگر با روند فعلی پیش رویم در سالیان نه چندان دور مرگ خاموش مطبوعات را شاهد خواهیم بود.
امیدی برای بهبود شرایط موجود نیست
مدیرمسوول هفته نامه دنیز گفت: رسانه های مکتوب در آذربایجان غربی در سه سال گذشته با معضلات عدیده و کمرشکنی مواجه بودند و بسیاری از نشریات در دو سال اخیر تعطیل شده و نتوانتستند از پس هزینه های سنگین و گرانی کاغد، چاپ بر بیایند.
مصطفی قلیزاده علیار مشکلات نشریات را آزار دهنده عنوان کرد و اظهار داشت: با وضعیت موجود امیدی برای بهبود وضعیت نیست.
وی با بیان اینکه در شرایط کنونی، نشریات از گردونه حیات و استمرار فعالیت ساقط می شوند، افزود: عمده مشکل نشریات استان، مشکلات مالی است.
مدیر مسوول هفته نامه دنیز با بیان اینکه در گذشته از رسانه های مکتوب حمایت هایی می شد، تصریح کرد: در حال حاضر این کمک ها به حداقل میزان خود رسیده است در حالی که روز به روز هزینه چاپ و سایر هزینه ها بالا می رود.
قلیزاده علیار اعلام کرد: در تهاجم رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی، اگر حمایتی از مطبوعات و رسانه های کاغذی به عنوان سند مانگار تاریخ مطبوعات استان نشود، نشریات مکتوب نیز تعطیل می شوند.
وی با بیان اینکه ما مدیران رسانه ها برخلاف برخی مدیران نگاه بازاری به نشریات نداریم، گفت: اگر به چشم بازاری نگاه کنیم نشریات درآمدزایی خواهند داشت ولی برای دفاع از ارزش ها و مصالح ملی ضرورت دارد دولت نیز از رسانه ها حمایت کند.
مدیر مسوول هفته نامه دنیز افزود: نگاه ما به رسانه، نگاه رسالت مدار است چرا که در مقابل رسانه، تاریخ استان و مردم تعهد داریم و حتی اگر در عصر حاضر رسانه های مکتوب خریدار مادی نداشته باشند، همچنان به کار خود ادامه خواهیم داد.
