آوای مرز : معاون سابق امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می گوید که دوران بنگاه داری و انحصارگری رسانه ها در جهان به پایان رسیده است؛ اما هنوز این جهان بینی و نگرش ضد رسانه ای در ایران «میدان دار» رسانه داری است.
دکتر محمد خُدادی گفت: هنوز شماری از مالکان رسانه ها در ایران در دهه ۶۰ و ۷۰ زندگی می کنند و با این نگرش که قدرت رسانه در داشتن تعداد رسانه است با مخاطبان سخن می گویند این در حالی است که قدرت رسانه در جهان مبتنی بر تولید محتوای حرفه ای رسانه است نه کمیت رسانه.
او با تاکید بر زوال دوران انحصار اطلاعات در رسانه ها؛ افزود: رسانه های قدرتمند/ مخاطبان فعال از متدهای روز جهان در رسانه مداری است و امروزه مخاطبان در انتخاب رسانه و تحلیل اطلاعات مختارند و رفتار کنش/ واکنشی در تقابل با پیام رسانه ها دارند.
خُدادی چرخ اقتصاد رسانه ها را متکی بر تامین نیاز مخاطبان عنوان کرد و گفت: هنوز مدیران شمار زیادی از رسانه ها با نگرش کارکردهای کمی رسانه، محدودیت اطلاعات، انحصار اطلاعات و ضعف زیرساخت های نرم افزاری و سخت افزاری، رسانه را مدیریت می کنند و هزاران خبر بی محتوا و فاقد ارزش خبری را در رسانه ها منتشر می کنند که پاسخگوی نیاز مخاطبان نیست؛ بلکه مخاطب را نسبت به رسانه بی تفاوت و رویگردان می کند.
او باز نشر و نهادینه شدن این واژه در رسانه ها را از دیگر آسیب های رسانه ها در ایران برشمرد و تاکید کرد: تا زمانی که رسانه ها با برند مشخص متناسب با استراتژی آن رسانه به تولید محتوا نیاندیشند و متکی به بازنشر اخبار شبکه های اجتماعی باشند، در بر همان پاشنه می چرخد.
او از بازنشر خبرهای غیرت ولیدی در روزنامه ها و نشریات محلی ابراز تاسف کرد و گفت: سیاست خبرگزاری ها در ایران مبتنی بر تولید خبر است و روزنامه ها باید به تحلیل و تفسیر خبر، تولید گزارش های خبری، غیر خبری و مصاحبه های عمقی بپردازند.
محمد خدادی به تصریح استدلال کرد که امروزه خبرگزاری ها در ایران در نقش سایت های بزرگ رسانه ای عمل می کنند و با این توصیف باید گفت که ما هم اکنون خبرگزاری اکتیو و فعال که تولیدکننده محصول رسانه ای برای سایر رسانه ها و مرجع و منبع تولید و دسترسی به اطلاعات منطبق بر صحت باشند را در کشور نداریم.
او رقابت خبرگزاری ها با پایگاه های اطلاع رسانی و حتی شبکه های اجتماعی را اسفناک توصیف کرد و افزود: «من سال ها در خبرگزاری ایرنا خبرنویسی می کردم؛ اما امروزه خبرنگاران بدون فرایند خبرنویسی در سمت خبرنگار، گزارشگر و یا حتی دبیران سرویس رسانه های برخط و غیر برخط خودنمایی می کنند و اگر انتقاد هم می شود، بلافاصله گارد می گیرند و می گویند: فلانی فارغ التحصیل روزنامه نگاری در دانشگاه است، مثل این است که یک نفر خلبانی را تنها در کتاب خوانده باشد و بیاییم در نقش خلبان پشت هواپیمای مسافربری بنشانیم».
معاون سابق امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصدی گری دولت در رسانه ها را از دیگر آسیب های عیان و مهلک رسانه ها در ایران توصیف کرد و افزود: روابط عمومی ادارات دولتی با بکارگیری خبرنویس و عکاس راه را برای ورود خبرنگاران و عکاسان خبری رسانه های برخط و غیر برخط سد کرده اند و به نوعی خبر و عکس خبری متناسب با سیاست روابط عمومی ها را به رسانه ها تحمیل می کنند و جالب اینکه رسانه ها هم با انتشار خبر و عکس خبری به مطالبات تحمیلی روابط عمومی ها پاسخ می دهند که این رفتار نمادی از بنگاه داری رسانه و رسانه داری است نه رسانه مداری.
خُدادی به رسانه های برخط و غیر برخط توصیه کرد که از تولید اطلاعات با محتوای انبوه پرهیز کنند و از میزان حشو و اضافه گویی مرسوم در سانه داری بکاهند، تا تعاملی دو سویه میان پیام و مخاطب ایجاد شود.
بحران کاغذ
خُدادی استراتژی و راهبردی چند ساله دوران مدیریت خود در سمت معاونت امور مطبوعاتی واطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را نیز تشریح کرد و گفت: بحران کاغذ، گرانی بنزین، شهادت حاج قاسم سلیمانی، سقوط هواپیمای اوکراینی، انتخابات مجلس و کرونا از موضوعات مهمی بودند، که در این چند سال مدیریت شد.
او گفت: آغاز فعالیت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی مصادف با بحران کاغذ بود که ادامه حیات صدها رسانه در ایران را به مخاطره انداخته بود؛ اما بعد از مدت کوتاهی با هم اندیشی و برنامه ریزی کارشناسی، فضای ملتهب بحران کاغذ به ثبات و آرامش رسید؛ اما بلافاصله پدیده گرانی بنزین دامنگیر شد.
خُدادی حجم واردات کاغذ در سال ۹۷ را حدود ۴۰ میلیون تن به ارزش ۴۰ میلیون دلار عنوان کرد و افزود: از سال ۹۸ تاکنون به دلیل کمبود اعتبار، تنها ۲۰ میلیون دلار واردات کاغذ داشتیم که با این وضعیت تا پایان سال ۹۹ بدون مشکل مدیریت شد.
او از تصویب ۲۰ میلیون دلار واردات کاغذ درسال ۱۴۰۰ خبر داد و افزود: تمام فرایند اداری سند این مصوبه نیز انجام و در مسیر پرداخت قرار گرفته است.
او گفت وگوی مستقیم معاون امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی با دست اندرکاران رسانه های برخط و غیر برخط و شبکه های اجتماعی در سطوح مدیر مسئول، سردبیر و خبرنگار را از برنامه های این چند سال برای پویایی رسانه ها برشمرد و خاطرنشان کرد که این تبادل اطلاعات با متولیان رسانه ها به تقویت زیرساخت های رسانه مداری کمک می کند.
او با اطمینان گفت: در این دوران به هیچ رسانه ای امر و نهی نشده است؛ بلکه دسترسی به اطلاعات سریع، روان و آسان بود و انتخاب استفاده از اطلاعات مبتنی بر سیاست رسانه برعهده خود رسانه ها بوده است و برگزاری جلسات منظم در مورد موضوعات مهم از کاغذ تا بنزین و حوادث مختلف کشور از جمله ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی دال بر این ادعاست.
خدادی اعتقاد به استقلال رسانه های برخط و غیر برخط در تولید محتوا و بازتاب خبرها را از سیاست معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی دانست و اظهار داشت: متاسفانه در دوران اپیدمی کرونا با حجم عظیمی از شایعات و اطلاعات غیرموجه، غیرموثق فیک نیوزها مواجه بودیم که مقصر رسانه ها نبودند؛ بلکه اول جریان معاندان نظام از خارج از کشور بودند که نوع محتوا کاملا مشخص بود که هدف تضعیف، تحقیر و ایجاد اضطراب در ذهن و روح مردم بود، بعد از آن تربیون های بودند که بدون داشتن تخصص یا جایگاه مرتبط و متولی در موضوع، اظهارنظر می کردند و این خود عامل بسیاری از ایجاد تردید و شک، اختلال و اغتشاش رسانه ای می شد، هم اکنون نیز این تربیون ها در خصوص واردات واکسن بدون صلاحیت علمی و جایگاه حقوقی، همچنان اعلام موضع می کنند.
به گفته او اعلام کمبود ماسک، فقدان مایع شوینده و شایعه نحوه تدفین اجساد کرونایی امنیت روانی شهروندان را در اسفند ماه سال ۹۸ و بهار سال ۹۹ برهم زده بود به عنوان نمونه بحران مطرح شده در افکارعمومی در مورد نحوه و محل دفن متوفیان کرونانی تبدیل به فضای سنگین در سطح افکار عمومی شده بود که بعد از رصد با درخواست از وزیر کشور سابق، شیوه نامه تدفین اجساد کرونایی به شهرداری های کشور اعلام شد که همین اقدام که درخواست ما بود، فضای ملتهب را آرام کرد.
او گردش حجم شایعات در اسفند ۹۸ را از بحرانی ترین دوران مدیریت خود توصیف کرد و افزود: برای ساماندهی این وضعیت بحران زا، کمیته اطلاع رسانی و ستاد خبری کرونا در معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی تشکیل و شیوه نامه اطلاع رسانی تصویب و به رسانه ها ابلاغ شد؛ اما متاسفانه هنوز هم بعضا این موارد رعایت نمی شود.
مشاور وزیر و دبیر کمیته اطلاع‌رسانی و مدیریت جوروانی کرونا، متولی اعلام آمار رسمی واردات واکسن کرونا را وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دانست و از رسانه ها خواست به منابع حقیقی و حقوقی این وزارتخانه استناد کنند، تا مرجع و منبع خبر با محتوای خبر مستند و مستدل باشد در غیر این صورت منبع خبرناموثق، مرجع و محتوای خبر را مخدوش می کند.
خدادی، تشکیل کارگروه حمایتی، هدایتی و نظارتی را از دیگر برنامه های این معاونت ذکر کرد و افزود: نظارت به معنای دخالت نیست؛ بلکه بُعد نظارتی در کمک به هدایت برای اطلاع رسانی منطبق با واقعیت برای حفظ مرجعیت و جلب اعتماد و پایداری مخاطب است.
او فعالیت رسانه های بی شناسنامه و بی هویت را از بحران های معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی در سال ۹۸ تا ۱۴۰۰ عنوان کرد و افزود: رسانه های بدون شناسنامه، فیک نیوزها و باج نیوزها در فرایند رسانه داری، میدان داری می کردند که تلاش جدی شد این رسانه ها نیز پایش و شناسنامه دار شدند.
به گفته او شناسنامه دار شدن این رسانه های بی شناسنامه که نقش مهمی در گردش اطلاعات نادرست داشتند، خارج از نوبت برای گرفتن مجوز در هیات نظارت انجام شد تا این رسانه ها نیز در دایره رسانه های پاسخگو و مسئولیت گرا قرا بگیرند نه رسانه های مسئولیت گریز.
به گفته خدادی، هم اکنون ۱۳ هزار رسانه برخط و غیر برخط در کشور فعالیت می کنند و بیش از ۱۵۰۰ نفر هم در سامانه جامع رسانه های کشور درخواست رسانه برخط و غیر برخط داده اند که در صف انتظار صدور مجوز هستند.
یارانه
معاون سابق امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، میزان یارانه پرداختی در سال ۹۷ را ۱۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد که به گفته او خیلی از رسانه ها در آن زمان اعتراض و سر و صدا کردند که چرا سهم ما از یارانه در مقایسه با فلان رسانه کمتر یا چرا کسی که ۵۰ رسانه دارد همین میزان یارانه می گیرد؟
خدادی گفت: برای ساماندهی این وضعیت نابسامان، شیوه نامه ۷۰ درصد ضریب کیفی و انتشار را ملاک پرداخت یارانه قرار دادیم که اقدامی حیاتی و مهم در حمایت از کیفیت و تولید محتوی رسانه ها محسوب می شود.
به اعتقاد او باید یارانه به کیفیت رسانه، واقعیت رسانه، برند و شناسنامه رسانه، میزان اثرگذاری و محتوا اثر بخش پرداخت شود نه به کمیت رسانه که یک نوع انحصار گرایی و بنگاه داری رایج رسانه داری در ایران است.
او با اصلاح شیوه پرداخت یارانه مبتنی بر فاکتورها و مولفه های مذکور؛ افزود: در سال ۹۸، ۵۰ میلیارد تومان یعنی نصف یارانه سال ۹۷ متناسب با شاخص های تعیین پرداخت شد که یک نفر هم اعتراض نداشت و این نشان دهنده این است که ادامه این شیوه نامه تنها راه برخورد بدون اغماض با رسانه های غیرحرفه ای یارانه بگیر در کشور است.
او بیمه خبرنگاران، پرداخت وام، استمهال مالیات و تدوین شیوه نامه پرداخت یارانه را از برنامه های این معاونت عنوان کرد و افزود: برای مرجعیت بخشی به رسانه های کشور باید بستر دسترسی آزاد به اطلاعات آسان تر شود.
خدادی در فروردین سال ۱۳۹۸ با ابلاغ حکم سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت در سمت معاون امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی منصوب شد، اما او هم اکنون با ابلاغ حکم دکتر محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از این سمت جابجا و در سمت مشاور وزیر و دبیر کمیته اطلاع‌رسانی و مدیریت جو روانی کرونا فعالیت می کند.
- گزارش از شیروان یاری/ منبع: روزنامه اعتماد
