آوای مرز : آذربایجان غربی به عنوان قطب سیب ایران، تولید کننده ٧٠ درصد سیب کشور به شمار می رود، اما تولید انبوه و بدون برنامه، موانع صادراتی و از همه مهمتر افت کیفیت محصول تولید سیب در این استان را با چالشی جدی مواجه کرده است.
آذربایجان غربی با تولید بیش از یک میلیون و ٢٧٠هزار تُن سیب طی سال گذشته، رکورد تولید این محصول در کشور را زد، اما شرایط آب و هوایی، وزش باد و تنش های اقلیمی و عدم مدیریت صحیح، سبب شده حدود یک سوم از محصول به سیب زیر درختی تبدیل شود. بحران پاییزه سیب صنعتی در این استان هم، در پی عدم همکاری کارخانه های صنایع تبدیلی در خرید محصول، پر رنگ تر شد و ۱۳ هزار تن سیب با هزینه بالای حمل و نقل به کارخانه های خارج از استان حمل شد و سود قطب سیب ایران فقط خام فروشی شد.
در بخش سیب صادراتی هم تولید انبوه و نبود برنامه ریزی دقیق صادراتی هر ساله مشکل آفرین شده به طوریکه سعی می شود این محصول با هزاران ترفند به صورت خام صادر شود و هر بار نگرانی ها از فاسد شدن محصول تا خالی شدن کامل سردخانه ها، باغداران را نصفه جان می کند.
کمبود سیستم سورتینگ و بسته بندی، نبود ناوگان مناسب حمل محصولات کشاورزی، سیاست‌های نامناسب و عدم بهره مندی درست از ظرفیت‌های مرزی، قطب سیب ایران را تهدید کرده و چرخ توسعه کشاورزی و صادرات را کند می کند.
از سویی دیگر مهاباد با تولید ١۵ درصد سیب استان آذربایجان غربی و وجود زیرساخت های مناسب این امکان را دارد که به عنوان شهر برند سیب در استان شناخته شود. اما برای کسب این عنوان، مسیری طولانی در پیش دارد. خبرگزاری کردپرس در میزگردی با حضور «جلال محمودزاده؛ نماینده مهاباد و عضو کمسیون کشاورزی مجلس»، «امیر قادری؛ فرماندار مهاباد»، «اسمعیل نبی زاده؛ مدرس دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد واحد مهاباد» و «رضا بابان زاده؛ مدیر عامل کانون خبرگان کشاورزی استان و عضو هیات مدیره مجمع ملی خبرگان کشاورزی کشور» به واکاوی معضل صادارت سیب در آذربایجان غربی، راهکارهای ارتقا کیفیت محصول و چالش های پیش رو پرداخته است و این سوال را مطرح کرده که چگونه می توان در زمینه برند سازی سیب مهاباد اقدام کرد.
استان آذربایجان غربی قطب سیب ایران محسوب می شود، وضعیت این محصول در استان و شهرستان مهاباد چگونه است و مشکلات صادرات و سرمایه گذاری در این بخش چیست؟
جلال محمودزاده: همانگونه که می دانید استان آذربایجان غربی قطب سیب ایران است و ۷۵ درصد مصرف سیب داخلی کشور توسط این استان تامین می شود. همچنین حدود ۶۱ هزار هکتار از اراضی استان آذربایجان غربی به کاشت سیب بارور اختصاص داده شده است از این باغات سالانه حدود یک میلیون و ۲۷۰ هزار تن اقلام مختلف سیب برداشت می شود. در مهاباد هم ٨ هزار هکتار باغات سیب وجود دارد که از این میزان ۶ هزار و ۵٠٠ هکتار را را باغات سیب بارور تشکیل می دهد و سالانه حدود ۱۴۵ هزار تن سیب در این شهرستان تولید می‌شود که حدود ۱۳ تا ۱۵ درصد تولید سیب استان را به خود اختصاص می دهد. به دلیل اهمیت این استان در تولید سیب، تصمیم گرفته شد که میز سیب کشور از تهران به استان آذربایجان غربی به عنوان استان هدف سیب، انتقال پیدا کند که سال گذشته این مهم به انجام رسید تا تصمیمات مهم در حوزه سیب و صادرات آن در این استان لحاظ شود.
صادرات سیب هم سالانه با مشکلات متعددی روبه رواست لذا از سوی کمیسیون کشاورزی مجلس چند راهکار برای تسهیل در امر صادرات محصول سیب لحاظ شده که از آن جمله می توان به صادرات سیب و واردات محصولاتی همچون موز، پرتغال و انبه اشاره کرد که خوشبختانه در سال گذشته لحاظ شد و به افزایش صادرات سیب هم کمک کرد و امسال هم تدوام دارد، در غیر این صورت مشکلات فراوانی بر سر راه صادرات سیب در کشور شکل می‌گرفت.
در این روش که به شیوه معافیت پرداخت عوارض طراحی شده بود، تهاتر صادرات سیب با واردات سایر محصولات کشاوری انجام می گرفت در غیر این صورت برای وارد کردن سایر محصولات کشاورزی به کشور تجار و بازرگانان باید حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد عوارض پرداخت کنند. در این میان سهم یارانه صادراتی محصولات کشاورزی استان آذربایجان غربی در سال گذشته حدود ۷۶ میلیارد تومان بود که از این میزان حدود ۵۶ میلیارد تومان پرداخت شد.
مسئله بعدی مشکل حمل و نقل است که برای صادرات سیب به کشورهای هدف کامیون های ویژه و دارای یخچال لازم هستند تا کیفیت محصول صادراتی حفظ شود اما متاسفانه این کامیونها در ایران به شدت با کمبود روبرو هستند و در کل ناوگان کشور، تعداد کامیونهای یخچالدار تنها ۴ هزار دستگاه است که این تعداد کفاف یک استان کشاورزی را هم نمی دهد، چه برسد به اینکه بخواهد برای کل کشور این رقم کفایت کند! در این بخش پیگیری های لازم انجام شده و قرار است شرکت های حمل و نقل محصولات کشاورزی اجازه واردات این کامیون ها را دریافت کنند تا این کمبود جبران شود.
.jpg)
رضا بابان زاده: متاسفانه برنامه ریزی مدونی در حوزه کشاورزی وجود ندارد رویکردها به حوزه کشاورزی تا سال گذشته هم چندان مطلوب نبود. در سال ٩٩ صادرات محصولات کشاورزی در استان ۳۲۷ میلیون دلار بوده که ۶۶ هزار تن محصولات کشاورزی صادر شده است این رقم در سال ۱۴۰۰ به صادرات ۲۶۴ هزار تن محصول افزایش یافته است. با نگاهی به این اعداد و ارقام شما می‌بینید که سیاست گذاری ها و هدف گذاری ها به چه نحو بوده است. در حالی که سرمایه گذاران وجود دارند، زمینه کار وجود دارد، اما نکته مهمتر حمایت دولت است و متاسفانه بروکراسی بسیار پیچیده‌ای در حوزه سرمایه‌گذاری ها وجود دارد و مشکلات زیادی پیش پای سرمایه‌گذاران گذاشته می شود. تنها یک استعلام ساده مدتها سرمایه گذاران را در انتظار می گذارد به نحوی که ادارات کلیه شهرستانها تمامی امور را به استان واگذار می کنند. در استان نیز پیگیری این امور برای سرمایه‌گذاران به حدی سخت و دشوار می شود که گاهی سرمایه‌گذار از ادامه راه منصرف شده است.
بنابراین و با توجه به رقم های چشمگیر هزینه می طلبد که حوزه کشاورزی به ویژه سیب از حمایت های بیشتری برخوردار شود. آمار دو سال اخیر ۹۹ و ۱۴۰۰ نشان می دهد در صورتیکه حمایتهای دولتی وجود داشته باشد آمار و ارقام تا چه حد می توانند تغییر کنند، در حالی که جلسات زیادی برای هدف گذاری انجام شده اما متاسفانه حمایت لازم انجام نگرفته به ویژه در مورد سیب و مشکلات زیادی در حوزه تولید، فروش و صادرات آن وجود دارد.
یکی از موضوعاتی که می خواهم به آن اشاره کنم این است که صادر کننده ما سیب را صادر می‌کند اما نمی تواند موز وارد کند در صورتی که بتوانیم راهکاری پیدا کنیم تا صادر کننده برگه ای را که برای واردات دریافت می‌کند به سرمایه‌گذار دیگری انتقال دهد می توان تا حدودی مشکلات را برطرف کرد، از سوی دیگر یارانه های صادراتی تنها به کامیونهای یخچالدار داده می‌شود در حالیکه ما ۴۲ میلیون دلار صادرات به کشور عراق را داشته ایم و به دلیل نزدیکی مسافت صادر کنندگان از کامیون های یخچالدار اسفتاده نکرده اند لذا یارانه ای هم دریافت نکرده اند!
هر چند کارخانه کنسانتره بیشتری ایجاد شود باز هم کم است و برای حمایت بیشتر از تولید کنندگان ما نیاز داریم چندین واحد کنسانتره دولتی در استان داشته باشیم تا بتوانیم به تعادل قیمت برسیم. چرا که هر کدام از واحدهای کنسانتره می توانند بر قیمت خرید محصول تاثیر گذار باشند بنابراین اتحادیه‌های تعاونی روستایی می توانند چند واحد کنسانتره دولتی در استان داشته باشند و به کنترل قیمت کمک کند. دیدیم که امسال این مشکل در سطح استان وجود داشت و خرید تضمینی سیب ۱۴۵۰۰ تومان قیمت گذاری شده بود اما هیچ کدام از واحد صنایع تبدیلی حاضر به تمکین این نرخ نبودند.
جلال محمودزاده: در خصوص مسئله عدم تعلق یارانه به صادرکنندگانی که کامیونهای یخچالدار ندارند قطعا موضوع در کمیسیون کشاورزی مجلس پیگیری می‌شود. اما در خصوص روند طولانی بروکراسی و صدور مجوزهای ایجاد واحدهای تبدیلی و صنایع تبدیلی باید عرض کنم که چند روز پیش در مجلس قانونی با عنوان رفع موانع تولید و صدور مجوزهای کسب و کار، تصویب و ابلاغ شده است.
تا پیش از این اگر فردی می خواست کارخانه ای در بخش های مختلف صنعت معدن تجارت و کشاورزی راه اندازی کند باید ۱۶ استعلام را از ارگان های ذی ربط دریافت می کرد که این موضوع بسیار زمان‌بر است و حدود ۲ سال طول می کشد لذا برای رفع موانع تولید و کاهش صدور مجوز زمان بر اساس قانونی که ذکر کردم فرمانداران هر شهرستان می توانند سرمایه‌گذاران آماده به کار را در یک جلسه با حضور ارگان‌های ذیربط استعلامهای ۱۶ گانه دعوت کنند و در همان جلسه موضوع پروژه سرمایه گذاری بررسی شده و در صورت توافق و تایید مسئله استعلامهای ۱۶ گانه در همان به فرد سرمایه‌گذاری اعطا شود. بدین منوال مسیر طویل بروکراسی قبلی حذف می شود.
امیر قادری: از خبرگزاری کردپرس برای برگزاری میزگرد سیب تشکر می کنم، باید عرض کنم که خوشبختانه دولت جناب رئیسی در بخش پرداخت تسهیلات و وام تبصره ۱۸ به کارآفرینان و اشتغال آفرینان حوزه بخش خصوصی اقدامات مطلوبی انجام داده اند. بنده در همین جا از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی دعوت می کنم فرصت های نوین سرمایه گذاری را با تسهیلات موجود آغاز کنند و در این زمینه از حمایت های دولتی بهره مند شوند.
در حال حاضر تسهیلات مطلوبی به تمامی بانک های شهرستان مهاباد ابلاغ شده و بنده هم به عنوان فرماندار این شهرستان در نظر دارم طرح‌ها و برنامه‌های بخش کشاورزی را در اولویت دریافت تسهیلات در شهرستان مهاباد قرار دهم تا کسانی که تمایل دارند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند مطمئن باشد که از حمایت همه جانبه دولت برخوردار خواهند بود بدون اینکه مسئله بروکراسی مزاحم کار آنها شود و در صورتی که موردی پیش بیاید شخصاً وارد عمل شده مشکلات پیش پای سرمایه‌گذاران را برطرف خواهم کرد. چرا که شهرستان مهاباد به شدت به حضور سرمایه‌گذاران فعال احتیاج دارد. اما لازم است که نگاه ما در این زمینه توسعه ای همه جانبه باشد تا بتوانیم در مسیر توسعه پایدار قدم بگذاریم.
همچنین باید در این مسیر هدفگذاری کنیم، نمی‌توانیم انتظار معجزه داشته باشیم اما در بلند نتیجه کار را خواهیم دید، قطعاً باید مسیر کار تعیین شود تا بتوانیم به نقطه مورد نظر برسیم در چند سال اخیر نیز در مهاباد در حوزه برنامه ریزی اقداماتی انجام شده اما برای رسیدن به سرمنزل مقصود این است نیاز است تا اقدامات بیشتری انجام شود. اگر بتوانیم تا ۷۰ درصد این پروژه‌ها را پیش ببریم قطعاً روند توسعه شتاب بیشتری می گیرد چرا که شهرستان مهاباد پتانسیل لازم را دارد و باید روند اجرایی شتاب بیشتری بگیرد.
در حال حاضر بسته های جامع گردشگری و سرمایه گذاری آماده شده است و در نظر داریم برای بخش کشاورزی نیز چنین بسته های جامعی آماده کنیم تا بتوانیم در صورت نیاز آنها را در اختیار سرمایه گذاران علاقه‌مند قرار دهیم و در این زمینه نیز انتظار داریم علاقه مندان در این زمینه با ما همکاری کنند.
استاندار آذربایجان غربی با اشاره ضرورت حضور و سرمایه گذاری شستا (شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی) در توسعه زیرساخت ها و اشتغال پایدار در استان و ایجاد زیرساخت لازم برای ایجاد بندر خشک در حوزه بسته بندی و صادرات محصولات تولیدی آذربایجان غربی بویژه سیب در یکی از شهرستان های استان را مطرح کرده اند، با توجه به ظرفیت های های بالای موجود در مهاباد تا چه حد امکان ایجاد بندر خشک در حوزه بسته بندی و صادرات محصولات تولیدی آذربایجان غربی به ویژه سیب در این شهرستان، میسر است؟
جلال محمودزاده: در خصوص بندر خشک در مهاباد ما به تقویت بیش از پیش زیرساخت‌های این امر نیاز داریم. وجود زنجیره صنایع تبدیلی، کارخانه های کنسانتره و فرآوری محصولات کشاورزی باید شکل بگیرند البته در حال حاضر یک واحد کارخانه کنسانتره در مهاباد وجود دارد و برای دو واحد دیگر نیز مجوز اخذ شده است. تاکنون یکی از این کارخانه های کنسانتره در مهاباد کلنگ زنی شده و عملیات اجرایی خود را آغاز کرده است. مقرر شده که از طریق بخش خصوصی امسال این کارخانه به بهره‌برداری برسد.همچنین در تلاشیم تا امسال تعداد کارخانه های کنسانتره مهاباد را در صورت تکمیل شدن به ٣ واحد کارخانه کنسانتره برسانیم که بتواند جوابگوی فرآوری محصولات تولیدی شهرستان را باشیم.
مهاباد با توجه به تولید محصولات باغی و سهم ۱۴ تا ۱۵ درصدی تولید سیب استان آذربایجان غربی از ظرفیت بالای در بخش تولید برخوردار است و اگر زمینه مهیا شود امکان ایجاد بندر خشک در شهرستان مهاباد ممکن است، چرا که در این شهرستان ظرفیت و پتانسیل لازم برای این امر وجود دارد. از سوی دیگر وجود راه آهن و گمرک رسمی در این شهرستان هم می تواند تاثیر مناسبی برای ایجاد بندر خشک در مهاباد داشته باشد.
نکته جالب توجه اینکه مهاباد تا سال ۸۶ تنها دارای گمرک قضایی بود ولی در مجلس هشتم به دستور وزیر وقت، گمرک مهاباد رسمی شد و این امکان را به مهاباد داد تا توانایی صادرات و واردات تمامی محصولاتی را که دارای مجوز هستند را کسب کند.
از دیگر سو مشکل نبود سورتینگ و بسته بندی در بخش کشاورزی سبب شده بود، سیب تولیدی آذربایجان غربی به صورت فله ای و با قیمت بسیار پایینی از کشور خارج شود و با برند ترکیه و سایر کشورهای منطقه به بازار جهانی راه می یابد. چرا که در ایران سیستم سورتینگ و بسته‌بندی وجود نداشت. اما خوشبختانه در حال حاضر ۵ کارگاه سورتینگ تنها در شهرستان مهاباد راه اندازی شده و محصولات کشاورزی در بسته های بسیار شکیل درجه بندی، بسته بندی و صادر می شوند.
همچنین مکاتباتی با سازمان آموزش و تحقیقات و ترویج کشور انجام گرفته تا مرکز تحقیقات سیب در شهرستان مهاباد راه‌اندازی شود. وجود این مرکز در مهاباد می تواند در مورد ارقام مختلف سیب و افزایش کیفیت و میزان ماندگاری آن کمک شایان توجهی به تولیدات شهرستان و منطقه انجام دهند. بنابراین با وجود چنین پتانسیل های و وجود کارشناسان زبده و سرمایه گذاران برجسته در بخش کشاورزی، تقویت زنجیره صنایع تبدیلی موجود ایجاد بندر خشک و صادرات محصولات کشاورزی به صورت خام و فرآوری شده قابل پیگیری است.
این مسائل و مواردی از این قبیل نیاز به تحقیق و بررسی دارند و در صورت ایجاد بندر خشک در مهاباد و حتی سایر شهرستان های استان می‌توان به توسعه همگام استان در بخش کشاورزی امیدوار بود چرا که این موضوع در مجموع به افزایش صادرات و تقویت زیرساخت ها کمک خواهد کرد .
تولید انبوه و نبود برنامه ریزی مناسب برای بازار فروش سیب تولیدی هر ساله باغداران آذربایجان غربی را متضرر می کند و قیمت خرید تضمینی هم تا کنون نتوانسته در این زمینه راهگشا باشد، از سویی دیگر سازمان تعاونی روستایی امسال عمده سیب های خریداری شده از باغداران استان را به مزایده گذاشته و هنوز هم محصول به فروش نرفته است، تکلیف خریدهای تضمینی چیست؟
محمودزاده: تعاونی روستایی متاسفانه در خرید میوه شب عید تخلفاتی را در سطح کشور انجام داده که پرونده آن اکنون در مراجع قضایی و در حال بررسی است به نحوی که مشخص شد تعاونی روستایی در سال گذشته میوه شب عید را از کشاورزان دریافت نکرده اند، بلکه در مهاباد وسایر شهرستان‌های استان، از واسطه‌ها محصول سیب مورد نیاز خود خریداری کرده بودند.
در واقع مشخص شده این تعاونی محصولات تولیدی را از دلالان و با قیمت بالاتری خریداری کرده که این موضوع سبب افزایش قیمت محصولات شد. برای مثال سیب را با قیمت ۱۴هزار و ۵٠٠ تومان از دلالان خریدند در حالیکه سیب عمده سردخانه های استان بین ۸ و ۹ هزار تومان قیمت گذاری شده بود و خرید و فروش می شد. در نتیجه این اقدام تعاونی روستایی سبب شد که قیمت خرید تضمینی سیب امسال در سال گذشته افزایش پیدا کند اما کسی سیب های موجود را با قیمت اعلام شده خریداری نمی کرد. زیرا به قیمت ارزان‌تری این محصول در دسترس بود و متاسفانه کشاورزان از این موضوع بسیار متضرر شدند.
هدف تنظیم بازار کنترل قیمت محصولات کشاورزی است و سازمان تعاون روستایی که زیر مجموعه وزارت جهاد کشاورزی است باید محصول را به با قیمت مناسب خریداری و کنترل کند تا سطح قیمت برای مصرف کننده به تعادل برسد، نه اینکه تعاونی روستایی خود اقدام به گرانفروشی کند. اما سال گذشته برعکس محصول به قیمت گزاف خریداری شد و زمان فروش کارخانه ها حاضر به پرداخت چنین قیمت گزافی نبودند. این عامل سبب شده که محصول خریداری شده روی دست تعاونی روستایی بماند و آنها را به مزایده بگذارد ولی باز هم خریداری ندارد. بنابراین مجبور است محصول را به خوراک دام و طیور تبدیل کنند و یا راهی کارخانه‌های کنسانتره کنند.
این قضیه ضرر و زیان زیادی به بیت المال وارد کرد، لذا کمیسیون کشاورزی مجلس این موضوع را به تحقیق و تفحص گذاشته و از وزیر جهاد کشاورزی در این خصوص سوال شده و حتی به مرحله استیضاح وزیر جهاد کشاورزی هم کشیده شده است و باید از طریق سازمان بازرسی کل کشور برخورد قانونی با کسانی انجام شود که بر خلاف قانون عمل کردند و حقوق عامه را در نظر نگرفته اند.
خام فروشی دامنگیر سیب های تولیدی استان و مهاباد شده است آیا زمان آن نرسیده که مهاباد پیشتاز جلوگیری از خام فروشی در استان شود و محصولات فرآوری شده سیب مهاباد و حتی شهرهای همجوار را به جای سیب خام فراهم کند؟ آیا زیرساخت های این موضوع فراهم است؟
امیر قادری: بنده حدود سه ماه است که در صمت فرماندار مهاباد مشمول خدمت هستم و در این مدت تمامی محورهای توسعه شهرستان را مطالعه کرده و به این نتیجه رسیده ام که بزرگترین پتانسیل توسعه درشهرستان مهاباد در دو حوزه کشاورزی و گردشگری است. در واقع حوزه کشاورزی به ویژه تولید محصول سیب در مهاباد که امروز این میزگرد هم با همین عنوان برگزار شده است، حائز اهمیت است و می تواند در توسعه منطقه و شهرستان بسیار تاثیر گذار باشد.
همچنین با توجه به پتانسیل های موجود در حوزه تولید سیب در مهاباد مجموعه مدیریتی شهرستان باید این نکته را در نظر داشته باشند که مسیر حرکت باید در مسیر توسعه پایدار باشد به این معنی که نیازمندی های جامعه امروز تامین شود، بدون این که نسل آینده دچار مخاطره شود.در خصوص حوزه کشاورزی و به ویژه بخش باغداری در مهاباد هم ضرورت توسعه پایدار احساس می شود چرا که می‌تواند زمینه موفقیت در حوزه اشتغال آفرینی را رقم بزند. اقدامات جدی در این حوزه انجام شده اما کافی نیست.
یکی از اساسی ترین مشکلاتی که در استان آذربایجان غربی و مهاباد وجود دارد مسئله خام فروشی است البته این مورد نه تنها در بخش کشاورزی بلکه در حوزه معادن نیز مشهود است و ضربه بزرگی به اقتصاد منطقه وارد کرده است. اگر بتوانیم زیرساخت‌ها را ویژه در بخش صنایع تبدیلی تقویت کنیم و از سرمایه گذاری بخش خصوصی استقبال کنیم و زمینه سرمایه‌گذاری آنها را فراهم کنیم می توانیم خوشبین باشیم که در مسیر درستی حرکت کرده ایم.
راهکارهای حذف دلالان سیب نیاز به حمایت دولتی دارد و به نظر من باید در ابتدا سردخانه‌های سطح شهرستان را درگیر موضوع کنیم تا به صورت مستقیم از کشاورزان و باغداران خرید کنند. متاسفانه دلالان در سال های اخیر باعث گرفتاری های متعدد برای روند خرید و فروش سیب و حتی صادرات محصولات شده‌اند در این بین باغداران منتضرر می‌شوند لذا باید پای دلالان در حوزه کشاورزی کوتاه شود و این امر بدون حمایت دولت ممکن نیست.
جلال محمودزاده: یک نکته را عرض کنم، دلالان و واسطه ها در بخش کشاورزی چه زمانی ورود می‌کنند؟ قطعاً زمانی که توانمندی‌های لازم در این حوزه وجود نداشته باشد، یا اینکه برای حل مسئله امکانات کافی نداشته باشیم. برای مثال در بخش سیب، اگر ما نتوانیم در زمان مناسب توسط بخش خصوصی و یا دولتی سیب کشاورزان را خریداری کنیم و تناسب عرضه و تقاضا را حفظ کنیم، دلالان ورود می کنند و با قیمت‌های بسیار پایینی محصول را از باغداران خریداری می‌کنند برای اینکه واسطه ها را ازبین ببریم باید چند اقدام را در نظر داشته باشیم که کارخانه های صنایع تبدیلی و یا کنسانتره دربخش سیب در استان را توسعه دهیم و حالت رقابتی را در بین آنها ایجاد کنیم. دوم؛ سازمان تعاونی روستایی باید در امر خرید تضمینی محصول وارد شده و به موقع و با قیمت مناسب محصول را خریداری کنند .
در تولید و افزایش ارتقای کیفیت، محصولات کشاورزی به ویژه سیب در استان تا چه حد اتکا به روش های علمی وجود دارد؟ همانطور که می دانید سیب های کوهپایه ای ماندگاری بالاتری نسبت به سیب دشت دارند، آیا لزوم تغییر الگوی کاشت درختان سیب در استان و مهاباد احساس می شود؟
رضا بابان زاده: تغییرات الگوی کشت تابع عرضه و تقاضا است و بیشتر به درآمد کشاورزان بستگی دارد و کشاورزان معمولاً علاقه مندند محصولاتی را تولید کنند که برای آنها درآمد بیشتری را در پی داشته باشد.
از طرف دیگر متاسفانه کیفیت سیب استان آذربایجان غربی در حال حاضر بسیار پایین آمده است. بنده عضو کمیته انتخاب نمونه کشوری هستم و در سال های اخیر مشاهده شده که سیب استان های همچون همدان و یا اردبیل بسیار مرغوب است و مسئله‌ای به نام ضایعات و یا سیب زیر درختی در میان تولیدات آنها حذف شده است، اما متاسفانه در آذربایجان غربی که به عنوان قطب تولید سیب شناخته می‌شود، سالانه ۳۰ درصد سیب زیر درختی داریم، در حالی که در سایر استانها این موضوع حل شده است. متاسفانه افزایش دما و کمبود آب و کاهش حقابه کشاورزان که ناشی از مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه بوده لطمه زیادی به تولیدات کشاورزی و کیفیت محصولات زده است و ادامه این روند سبب شده کشاورزان اهمیتی به کیفیت محصول ندهند و تنها به کمیت و تولید انبوه توجه کنند.
این یک واقعیت است؛ متاسفانه پایین آمدن کیفیت سیب ها باعث شده که ماندگاری آنها در سردخانه‌ها نیز کاهش پیدا کند. همانطور که در سالهای اخیر شاهد بودیم سیب های زیادی راهی سردخانه های استان می شود و به دلیل افت کیفیت بخشی از محصولات هدر می روند و این نشان می دهد که سیب آذربایجان غربی در حال حاضر با مشکل کیفیت روبه‌رو شده است.
متاسفانه تزریق دانش به بخش کشاورزی به فراموشی سپرده شده و تا زمانی که ورود دانش به بخش کشاورزی وجود نداشته باشد ارتقای تولید هم میسر نخواهد شد. در حالی که این موضوع بسیار ساده‌ای است و مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی می توانند با مقداری محلول‌پاشی و اصول صحیح تغذیه محصول، کیفیت محصولات را ارتقا دهند. اما شما ببیند در نبود دانش و اقدام علمی در استان ما هزینه های تولید بسیار بسیار بالا رفته اند اما از طرف دیگر راندمان کار پایین آمده است. برای مثال دقت کنید میزان صادرات استان در سال گذشته ۳۵۰ میلیون دلار بوده است در حالی که حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برای تولید سیب در این استان هزینه شده است!
اگر در کل نگاهی به بخش کشاورزی آذربایجان غربی داشته باشیم باید بگویم؛ از سال ۹۳ که ستاد احیای دریاچه ارومیه در این استان راه اندازی شد و بعد از آن در زمان استانداری جناب سعادت، کشاورزی از اولویت‌های اصلی توسعه استان خارج شد و بخش صنایع تبدیلی به اولویت سیزدهم توسعه استان تبدیل شد و بدین ترتیب بسیاری از بخش‌های مرتبط نیز از چرخه توسعه استان حذف شدند. چرا که نگاه دولت وقت به بخش کشاورزی و باغداری در آن زمان نگاهی تهدید آمیز نسبت به وضعیت دریاچه ارومیه به شمار می رفت. تبعات این موضوع بر کشاورزی استان آذربایجان غربی بسیار مشهود بود. برای مثال موضوع چغندرقند در استان مطرح و با کاشت این محصول به دلیل آب بر بودن در استان مقابله شد. همین موضوع سبب شد تا بسیاری از چغندرکاران به سمت باغداری حرکت کنند و این طرح در نهایت به ضرر احیای دریاچه ارومیه تمام شد و مشکلاتی دیگری را شکل داد.
سپس مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه برای کاهش ۸ درصدی حقابه کشاورزان استان به صورت سالانه انجام گرفت و متاسفانه کشاورزان و باغداران به دلیل کمبود آب به برداشت آب زیرزمینی اقدام کردند. این مسئله هم با استان را با فرونشست زمین و تهدیدات دیگری روبرو کرد. در حالی که طبق مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه می بایست در کنار کاهش همزمان حقابه کشاورزان، سیستم آبیاری تحت فشار نیز انجام می‌گرفت اما این مسئله لحاظ نشد، برای مثال تنها در مهاباد از ۱۲ هزار هکتار زمین کشاورزی تنها ۳۴۰ هکتار به سیستم آبیاری نوین مجهز شده و این مسئله در سطح استان هم وجود دارد.
اسمعیل نبی زاده: در حال حاضر سیب آذربایجان غربی راهی کشورهای منطقه می‌شود و مخصوصاً در نبود سورتینگ و بسته بندی با برند کشورهای دیگر به اروپا صادر می شود در حالی که باید امکانات و زیرساخت این مهم فراهم شود و همچنین کیفیت سیب ارتقا پیدا کند تا بتواند به بازارهای اروپایی راه یابد. مسئله ارتقاء کیفیت سیب نیز به کار علمی نیاز دارد در خصوص سیب لازم است مسئله درست مطرح شود و بعد از آن باید باید به فکر ایجاد هماهنگی لازم بین دانشگاهیان و بخش کشاورزی باشیم، تا بتوانیم از ترکیب دانش و تجربه مسیری را طی کنیم و بتوانیم دروازه‌های توسعه تجارت و کشاورزی در حوزه بخش سیب را فتح کنیم. برای نمونه در حال حاضر موضوع افت کیفیت سید آذربایجان غربی مطرح شده است متاسفانه این وضعیت سبب شده که ماندگاری سیب هایی که برای صادرات و حتی فروش داخلی در سردخانه ها نگهداری می شوند به چهار ماه نرسیده افت می‌کند و کشاورز در این بین متضرر می‌شود. در حالی که این مسئله باید به صورت علمی حل و فصل شود در غیر این صورت بدون ارتقاء کیفیت محصولات به بخش صادرات کشاورزی هم ضربه وارد می شود.
از این رو برای ارتقاء وضعیت صادرات محصولات کشاورزی به ویژه سیب ضروری است که در ابتدا کارگروه تحقیقاتی با حضور نماینده تشکلهای کشاورزی و مسئولان شهرستان تشکیل شود تا چند و چون صادرات و مشکلات و موانع پیش روی آن حل شود و نتیجه بحث و بررسی ها به صورت یک کتابچه جامع برای سیب شهرستان مهاباد تهیه و تدوین شود. تا بتوانیم یک هدفگذاری منطقی برای تبدیل شدن مهاباد به قطب صنعتی سیب انجام دهیم. دقت کنید در آمریکا قصد کردند بخش کارولینای جنوبی را به منطقه کشاورزی تبدیل کنند در ابتدا وضعیت راه آهن، حمل و نقل در منطقه ارتقا پیدا کرد سپس اراضی کشاورزی، امکانات و تسهیلات در اختیار کشاورزان قرار گرفت.
در ادامه اساتید دانشگاهی در محل حاضر شدند و و سپس بازرگانان وارد کار شدند و با ترکیب دانش تجربه و تجارت موفق شدند، منطقه کشاورزی صنعتی را در کارولینای جنوبی آمریکا احداث کنند. بنابراین زیرساخت تحقیقات و اقدام علمی باید برای سیب هم در مهاباد فراهم شود تا بتوانیم از خسران هایی که هر سال پیش روی این محصول کشاورزی است، جلوگیری کنیم. در سالیان گذشته سیب استان و انگور سیاه سردشت متاسفانه سرنوشت بسیار ناگواری را تجربه کرده اند و کشاورزان به دلیل نبود خریدار و عدم بازار فروش محصول به قیمت مناسب، متضرر می شدند و محصولات اغلب خوراک دام و طیور می‌شد، بنابراین برای جلوگیری از چنین خسارتهایی باید زیرساخت‌های صنعتی شدن تولید این محصولات فراهم شود و حتما موضوع ارتقای کیفیت محصول هم همزمان در نظر گرفته شود.
شهرستان مهاباد و ظرفیت بالای باغات سیب آن، این امکان را فراهم کرده تا به شهرستان برند سیب در آذربایجان غربی تبدیل شود و از همین محل جشنواره های (سالانه سیب، جشن سیب، عکاسی با محوریت سیب و …) و جذب گردشگران را هم رقم بزند، در این راستا چه مطالعاتی در سطح دانشگاهی و منطقه ای باید انجام بگیرد تا این برند سازی ثبت شود؟
امیر قادری: خلاء بزرگی نبود ارتباط صنعت، کشاورزی و تولید با دانشگاه در سطح کشور وجود دارد و در شهرستان مهاباد این مشکل بیشتر مشهود است. در نظر داریم که در مهاباد ارتباط مراکز اداری و مراکز دانشگاهی را بیش از پیش تقویت کنیم. تا از تجارب اساتید دانشگاهی مهاباد که یک شهر دانشگاهی محسوب می شود به نحو احسن استفاده شود. قطعا اندیشه تحول ایجاد می‌کند، بنابراین لازم است برنامه ای منسجم برای بخش کشاورزی و گردشگری در درازمدت طراحی کنیم تا بتوانیم هدف گذاری ها را به صورت پله ایطی کرد و شاهد نتیجه دهی آنها باشیم.
باید سوال شود که کشاورزی مهاباد در پانزده سال آینده در کجا قرار می گیرد؟ و با این طرح مسئله شروع کنیم، متخصصان امر را وارد کار کرده و با ترکیب کشاورزی و دانش بتوانیم پله‌های توسعه و ترقی را در این حوزه طی کنیم، در کنار آن نیز تقویت زیرساخت ها از مهم ترین و ضروری ترین اقدامات است که باید لحاظ شود. منابع ما محدود است اما باید اولویت بندی انجام دهیم و بر همین اساس بخش های مختلف خصوصی و دولتی را در جای مناسب به کار گیری کنیم تا بتوانیم به نتیجه مطلوب دست یابیم.
در خصوص برندسازی سیب نیز با توجه به پتانسیل‌ها و ظرفیت‌هایی که در مهاباد وجود دارد مشخصا این محصول می تواند به یک برند برای مهاباد تبدیل شود. از قبل همین موضوع می توان جشنواره سیب را که زمینه ساز حضور سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است در مهاباد فراهم کند و باید این مسئله به صورت چند جانبه پیگیری کنیم.
از سوی دیگر مهاباد به مناطق مرزی نزدیک است و این ظرفیت نیز می تواند یک امتیاز خوب محسوب می‌شود و حتی در صادرات سیب هم تاثیر گذار باشد اما در این حوزه متاسفانه کم کاری شده و باید اقدامات بیشتری و به نحو احسن انجام گیرد.
جلال محمودزاده: خوشبختانه مهاباد دارای شورای توسعه است که در قالب یک تشکل مردم نهاد با ۱۲۰ نفر عضو و ٧ کارگروه مختلف بهداشت، کشاورزی، اشتغال، صنعت و معدن، ورزش و جوانان و .. ثبت شده و بیش از سه سال است که فعالیت می‌کند. یکی از کارگروه های این شورا، شورای کشاورزی است که ارتباط بین سرمایه گذار و کارشناسان این حوزه را برقرار می کند و در صورتی که سرمایه‌گذاری قصد فعالیت و سرمایه گذاری در شهرستان مهاباد را داشته باشد با مراجعه به این شورا می‌تواند راهنمایی‌های لازم را درخصوص اولویت بندی و ماهیت بهترین نوع سرمایه‌گذاری از طریق این شورا کسب کند، در واقع هدف این شورا ترکیب سرمایه گذاران و صاحبان اندیشه و علم است که در نهایت به یک پروژه موفق ختم می شود . از همین جا از سرمایه‌گذارانی که قصد دارند در حوزه کشاورزی به ویژه در بخش سیب سرمایه‌گذاری کنند دعوت می کنیم تا در شورای توسعه و کارگروه کمیسیون کشاورزی این شورا حضور به هم رسانند تا بتوانند اطلاعات لازم را دریافت کنند.
در مهاباد کشاورزان توانمندی وجود دارد و همه ساله کشاورز نمونه بخش تولید سیب از شهرستان مهاباد انتخاب می‌شود و این نشان می‌دهد که این شهرستان پتانسیل تبدیل شدن به برند سیب را دارد. میزان بارندگی مطلوب اراضی کشاورزی مرغوب، اساتید با تجربه، کشاورزان نمونه همه اینها امتیازهای هستند که می توانند ما را در این امر یاری رساند. در حوزه پتانسیل آب و خاک نیز شهرستان مهاباد در وضعیت مناسبی قرار دارد و انواع ارقام سیب در این شهرستان تولید می شود، کارخانه های کنسانتره و سورتینگ نیز در مهاباد راه اندازی شده اند و در سالهای اخیر همچنین ظرفیت سردخانه ها بیش از ظرفیت تولیدی شهرستان شده است وجود گمرک رسمی و راه آهن و جاده کریدور غرب کشور هم به ارتقاء حمل و نقل کمک کرده است مجموع این زیرساخت می توانند در بلند مدت در توسعه بخش کشاورزی معدنی و به ویژه برندسازی سیب مفید واقع شوند تا بتوانیم مهاباد را به عنوان شهر برند سیب معرفی کنیم.
رضا بابان زاده: فراموش نکنیم که ما مشکل کیفیت سیب رو به رو هستیم و این مسئله ارتباط مستقیمی با برندسازی دارد شما نگاه کنید که در شهر اشنویه گیلاس به یک برند کشاورزی تبدیل شده است همچنین سیب بهاره اشنویه برند دریافت کرده که محصولی تقریباً ارگانیک است و توانسته عنوان برند را دریافت کند. پروسه اداری برند سازی هم معمولاً پیچیده است و بیشتر تولیدکنندگان به دلیل پیچیده بودن این مسیرکمتر به این موضوع تمایل نشان می دهند. در حالی که کشاورزان نمونه می توانند از جهاد کشاورزی درخواست کنند و پس از آن اداره استاندارد وارد کار می‌شود و پس از طی کردن این پروسه محصول کشاورزی می تواند عنوان برند را دریافت کنند. اما در ابتدا لازم است اقدامات ضروری جهت تغذیه محصولات انجام بگیرد تا بتوانیم محصول با کیفیتی تولید کنیم در واقع حوزه تولیدات کشاورزی به عوامل متعددی و هماهنگی در بخش های مختلف نیاز دارد تا محصولی با کیفیت تولید شود.
اسمعیل نبی زاده: در خصوص موضوع برندسازی سیب باید به فاکتورهای موثر در رشد این محصول که به دو بخش ژنتیک و (Environmental) محیطی می‌شود اشاره کنم. در بخش محیطی؛ زمین، بارندگی رطوبت، ارتفاع، مدیریت انسانی، درجه حرارت و عوامل دیگری تاثیرگذار هستند و بخش مدیریت انسانی می‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات تولید را رفع کند. برای مثال آبیاری به موقع تغذیه به موقع سمپاشی مناسب می تواند به تولید محصول با کیفیت کمک کند.
کارشناسان جهاد کشاورزی و کشاورزان باید به این مسئله توجه کنند که امسال ما به دلیل وضعیت آب و هوایی با شرایط ویژه روبه‌رو هستیم. قارچ های امسال جهش پیدا کرده اند بنابراین امسال مشکلات قارچی در بین محصولات کشاورزی و به ویژه سیب به وفور دیده خواهد شد. بنابراین اولین ماموریت جهادکشاورزی این است که مبارزه با این گونه از قارچ را شروع کند در غیر این صورت شاهد میزان بالای از خسارت به محصولات کشاورزی به ویژه سیب در شهرستان خواهیم بود.
از سوی دیگر؛ اگر جشنواره ای برای سیب در مهاباد برگزار می شود باید در آن حتما به مسئله ژنتیک و معرفی پایه های سیب منطقه پرداخته شود و لازم است مدیریت بخشی از این جشنواره به همت دانشگاهیان برگزار شود و حتی در محیط دانشگاه و با کمک دانشگاهیان بر پا شود، تا جشنواره ای علمی و درخور توجه داشته باشیم و بتوانیم در نهایت با چاپ یک کتابچه جامع به معرفی ارقام بازار پسند و کیفیت برتر منطقه اشاره کنیم و کشاورزان را در آینده آماده کنیم تا بتوانند بر روی این گونه های مطلوب بیشتر کار کنند و تا بتوانیم مسیر تولید سیب در سالهای آینده را از هم اکنون هدایت کنیم و محصول با کیفیتی را به مرحله تولید برسانیم و در این حوزه حتماً باید نظر متخصصان امر نیز به کار گیری شود.
در پایان این میزگرد فرماندار مهاباد از اسمعیل نبی زاده مدرس دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد مهاباد درخواست کرد تا همایش سیب در شهرستان مهاباد به همت دانشگاه آزاد و مسئولان شهرستان بر پا شده، تا به وسیله این همایش ارتباط دانش و کشاورزی در حوزه سیب در شهرستان برقرار شود.
تهیه و تنظیم/ تانیا شعفی – کردپرس
