آوای مرز : شفیع بهرامیان، روزنامه نگار، در یادداشت زیر با اشاره به اهمیت «توسعه ملی و پایدار»، معتقد است که سیاست‌های مدیریت قومی در ایران به‌صورت عام و در مناطق چند قومیتی به‌طور خاص، اثربخشی لازم را نداشته و مبنای سیاست‌های قومی تاکنون براساس پارادایم امنیت ملی بوده است و نه تحقق امنیت پایدار. لذا نیاز به بازنگری دارد.
اکنون‌که جهان شاهد انقلاب و انفجار اطلاعات و ارتباطات است و همه نگرش‌ها و باورها صاحب تریبون و رسانه‌اند شاید مدیریت تنوع قومی و مذهبی امری چندان سهل و آسان نباشد. این امر در جوامع خاورمیانه که مذهب نیز اهمیتی همپا و چه‌بسا مهم‌تر از نژاد و زبان می‌یابد به‌مراتب دشوارتر می‌نمایاند.
در جوامع چند قومیتی یا پلی‌ژنیک، موضوع همزیستی و مفهوم تنوع قومی در کنار تقویت «وحدت ملّی» امری حیاتی است. این مهم منوط به اتخاذ رهیافتی است که بتواند در عین به‌رسمیت شناختن واقعیت «کثرت» در فرهنگ‌های قومی- مذهبی، «وحدت» در منش ملّی را محقق سازد.
همزیستی و همگرایی قومی مستلزم قبول درونیِ دیگری و تفاوت‌های فرهنگی، قومی و مذهبی اوست و امری صوری و تصنعی نیست؛ این مهم فقط در سایه باور عمیق به‌نوعی تکثرگرایی فرهنگی و اندیشگی میسر خواهد شد که نشأت‌گرفته از نوعی تعددیت و تکثری با منشأ الهی است و ملت‌ها و قبایل را به‌عنوان یکی از آیات و نشانه‌های قدرت بیکران خویش معرفی نموده است. (یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ-حجرات ۱۳) این نشانه کرامت ذاتی همه‌ی قومیت‌هاست و رنگ و زبان‌های متفاوت نیز به‌عنوان نشانه‌ای خداوندی معرفی شده است. (وَمِنْ آیَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِکُمْ وَأَلْوَانِکُمْ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِلْعَالِمِینَ -روم ۲۲) هر نوع تلاشی در راستای محو تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی، از میان برداشتن سنتی از سنن و نوامیس حاکم بر جهان متنوع و متلون جهان آفرینش است. (لِکُلٍّ جَعَلْنَا مِنْکُمْ شِرْعَه وَمِنْهَاجًا وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّه‌ی وَاحِدَه -مائده ۴۸)
فلات بزرگ ایران نیز دارای تکثر قومی، مذهبی و دینی است که آن را به پدیده‌ای مستعد تحقیق مبدل نموده؛ این تنوع در ذات خود در جامعه‌ای «عدالت‌محور» می‌تواند فرصتی فرهنگی تلقی شود و هم می‌تواند در دیگر سوی، محملی برای تنش، واگرایی و درگیری‌های قومی، مذهبی و دینی بوده و تبدیل به مسئله‌ای شود که برای حل آن و ارائه‌ی راه‌کارهای تئوریک و عمل‌گرایانه، لازم است تدابیر مناسبی و ظریف و پرهزینه حتی، اندیشیده شود.
در دهه‌های اخیر نیز روابط بین قومی در کشور فراز و نشیب‌های فراوانی به خود دیده است. بروز نارضایتی‌ها و بحران‌های قومی و بعضاً مذهبی در چند دهه اخیر و تداوم و تشدید برخی مطالبات نشان می‌دهد که سیاست‌های مدیریت قومی در ایران به‌صورت عام و در مناطق چند قومیتی به‌طور خاص، کارایی و اثربخشی لازم را نداشته و نیاز به بازنگری دارد.
ناکارآمدی مذکور عمدتاً ازآن‌روست که مبنای سیاست‌های قومی تاکنون براساس پارادایم امنیت ملی بوده است و نه تحقق امنیت پایدار؛ به‌بیان‌دیگر رویکرد آن معطوف به کنترل و مدیریت مسئله قومی بوده است و نه حل ریشه‌ای آن؛ بنابراین اگر وضعیت موجود با وضعیت آرمانی-پنداره‌ای که همان «همزیستی مسالمت‌آمیز آگاهانه و ارادی» بین اقوام مختلف است؛ منطبق نباشد، تبدیل به معضلی خواهد شد که باید در رفع آن کوشید تا اینکه امنیت پایدار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در سایه پذیرش فرهنگ تکثرگرایانه به تحقق بپیوندد.
امنیت و ثبات به‌عنوان شاخصه برنامه‌ریزی و اقدامات توسعه، امری است که بدون تأمین و تضمین پایداری آن، امکان جذب و به‌کارگیری سرمایه‌گذاری‌ها و تأمین منافع کلان ملّی در آن امکان‌پذیر نخواهد بود. فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه منوط بر حصول امنیت و پایداری و ثبات نظام و حاکمیت و تأمین و تضمین حقوق اجتماعی و فردی آحاد جامعه فارغ از خاستگاه‌های قومی، مذهبی و زبانی آنان است.
از سویی دیگر فیلسوفانی که دغدغه‌ی تحقق عدالت داشته‌اند، امنیت را شرط ضروری «عدل» دانسته‌اند و کسانی که به رفاه می‌اندیشند، امنیت را عامل اصلی آسایش شمرده‌اند و آنان که بر توسعه سیاسی، اقتصادی و… اصرار دارند امنیت را مهم‌ترین عامل تلقی کرده‌اند. این قرائن خود بر اهمیت وافر همزیستی و همگرایی قومی و در پس آن، تحقق توسعه پایدار صحه می‌گذارد، لذا ضروری است محققین و دلسوزان به بررسی رابطه علی همگرایی قومی و امنیت پایدار پرداخته و برای تدبیر و چاره‌اندیشی‌های راهبردی در این خصوص، باید به شناخت عوامل مؤثر بر افزایش همگرایی و کاهش واگرایی اقوام در کشور؛ بالأخص در مناطق غربی کشور همت گذاشت.
واقعیت آن است که راه «توسعه ملی و پایدار» تنها از باور واقعی همگان به «تنوع فرهنگی» و «پذیرش درونی شده دیگری» می‌گذرد.
