آوای مرز : مقاله زیر به راهبردهای توسعه شهرستان مهاباد و اولویت بندی دغدغه ها و راهبردهای لازم برای مرتفع نمودن آنها در شش محور مجزا پرداخته است که در ادامه می خوانید؛ایجاد “شهر ایده آل” با ویژگیهای و کارکردهای منحصر به خود که توان پاسخگویی به همه نیازهای شهروندان در حوزه‌های امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را داشته باشد، نیازمند تخصیص منابع کافی و مدیریت صحیح است که با توجه به محدودیتهای این حوزه باید با تدوین برنامه‌ای جامع در مدتی معین منابع لازم را به صورت تدریجی و در شرایطی مطلوب برای رسیدن به اهداف مدنظر به این امر اختصاص داد.
در مدیریت‌های کلان ارائه برنامه‌های کوتاه، میان‌مدت و بلندمدت برای ترسیم افق و چشم‌انداز مدیران شهری ضرورتی انکار ناپذیر است که فقدان آن باعث عدم تحقق اهداف و پایداری توسعه می‌شود.
قطعاً تجمیع آرا وشناسایی ظرفیت‌ها با ایجاد مدیریتی یک‌پارچه بستر را برای تدوین و ارائه برنامه‌های راهبردی و اسناد چشم اندازی جامع مهیا کرده و به مدیریت شهری امکان جلوگیری از هدر رفت هزینه‌ها یا عدم اجرای اقدامات موازی را خواهد داد، فاصله ایده آل نگری و واقعیت را به هم نزدیک و با ایجاد بستر رقابت سالم مسیر سرمایه گزاریهای خرد و کلان را مشخص خواهد کرد، از سوی دیگرمنجر به حذف پدیده های شومی همچون رانت و زمین خواری که از تبعات فرسایش زمانی سرمایه گذاری ها هستند خواهد شد؛ در شرایط کنونی و فقدان این یکپارچگی توجیهی برای عدم اجرای یک برنامه راهبردی وجود ندارد و بی شک نیاز به وجود چشم‌اندازی مبتنی بر دیدگاه‌های کارشناسی با آینده روشن شهر درهم تنیده است، “چشم اندازی جامع با مقصد روشن که محرک و برانگیزاننده نیروها باشد“.
گرچه رویکرد مدیریت شهری در عموم شهرهای ایران در طول دوران قبل از انقلاب فاقد استراتژی هدفمند و آینده نگرانه بوده است لکن بنا به ضرورتهای ایجابی در روزگار کنونی و رشد لجام گسیخته کالبد شهرها،مهاجرت، تغییرات الگوی زندگی و ماشینی شدن و … تدوین برنامه با افق بلندمدت با جلب مشارکت گروههای اجتماعی و صاحبنظران این عرصه اجتناب ناپذیر می نماید.
سوالاتی که در اینجا مطرح می شود اینست که فاصله ایده آل نگری و بیان واقعیتها در نگرش به موانع و فرصتها به چه میزان است و آیا مسئولان شهری دورنمایشان از توسعه برای آینده مهاباد چیست؟
علاوه بر آن انتظار و مطالبه مردم به عنوان تضمین کنندگان و اولویت دهندگان اهداف عالیه شهر در چه حد و میزانی است؟ چرا که تعهد مردم به دورنمای توسعه شهرشان ضامن منافع بلند مدت آنان و یقیناً محرکی قوی برای تلاش همگانی در راستای آن خواهد بود لذا لازم است قبل از تدوین چشم انداز نهایی میزان پذیرش و حمایت مردمی آن از طریق نظرسنجی اینترنتی و یا شیوه های دیگر به محک گذاشته شود؛در این نوشتار ضمن بازخوانی وضع موجود و مروری بر فرصتها و محدودیتهای شهرستان سعی خواهیم نمود به بیان چشم اندازی مبتنی بر این استعدادها بپردازیم بلکه در تهیه و تدوین سند آمایش منطقه و استان که اکنون در کانون توجه سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قرار گرفته است؛ مورد توجه و اعمال نظر قرار گیرد.
وضعیت کلی شهرستان مهاباد با موقعیت جنوبی در استان بر اساس آمار و داده های سال ۱۳۹۵ بیانگرمساحت : ۲۶۳۲ کیلومتر مربع ،جمعیت : ۲۳۶۸۴۹ نفر با نرخ رشد جمعیتی در حدود ۲ درصد،
جمعیت روستایی : ۶۰۷۶۰ نفر
جمعیت شهری : ۱۷۶۰۸۹ نفرو تعداد روستا : ۱۹۴ روستا
تعداد بخش : ۲ بخش مرکزی و خلیفان
دهستانها: آختاچی غربی – کانی بازار – مکریان شرقی – مکریان غربی – منگور
شهر های همسایه : سردشت – پیرانشهر – نقده – ارومیه – بوکان و میاندوآب
فاصله مرکز شهرستان از تهران : ۸۳۵ کیلومتر و از مرکز استان ۱۲۰ کیلومتر می باشد.
این شهر بر جلگه ای کوچک و کم عرض در ساحل رودخانه مهاباد و در دامنه ی شمالی رشته کوههای زاگرس واقع شده و کوههای مرتفع خزایی – قولقولاغ – زاوابوک آن را احاطه کرده اند، شهرستان مهاباد دارای آب و هوای کوهستانی با زمستانهای سرد و تابستانهای نسبتا معتدل و طبیعت آن چهار فصل بوده که قاعدتاً دارای جذابیتها و قابلیتهای ویژه مخصوص به خود است،در اطراف مهاباد معادن سنگهای تزئینی شامل انواع مرمر و گرانیت که بهترین معادن در نوع خود می باشد وجود دارد. ضمناً تامین سنگ خام مصرفی واحدهای سنگبری داخل کشور گاها بخشی از آن به خارج صادر می گردد.
سنگ مرمر سفید و سبز قره قشلاق و گرانیت گاگش سنگهایی کم نظیر می باشند در زمینه خاکهای صنعتی و مواد فلزی نیز پتانسیلهای خوبی از باریت و بتونیت در حال بهره برداری است.
رودخانه مهاباد با سد مخزنی نزدیک به ۲۰۰ میلیون متر مکعب علاوه بر تأمین آب شرب شهری و روستایی،پتروشیمی و بخش محدود صنعتی، نقش مهمی در توسعه کشاورزی مکانیزه دشت با اهمیت شهرویران ایفا می کند. این رودخانه با گذر از وسط شهر مناظر و چشم اندازهای دیدنی و دلربای دیگری بر زیباییهای شهر افزوده است.
بررسی های بعمل آمده حاکی از آن است که با وضعیت پرنوسان نظام برنامه ریزی در گذشته و عملکرد مدیریت جزیره ای در سطح شهرستان متاسفانه فاقد یک چشم انداز بلند مدت و برنامه ریزی برای هدایت و مدیریت توسعه شهرستان می باشیم و وجود چند مقاله دانشگاهی و طرحهای موردی که به صورت ناهماهنگ و مستقل تدوین شده اند. تنها بضاعت برنامه ریزان و مدیران امروز است لذا لازم است در فاز اول مطالعات تمامی این منابع تجمیع و تکثیر یافته تا در فاز دوم در کارگروهی تخصصی در اختیار مدیران و صاحبنظران امر قرار گیرد و پس از بررسی های همه جانبه با انجام پایشهای لازم و شناسایی نقاط ضعف و قوت روندهای درپیش گرفته شده از گذشته تا کنون به متخصصین مشاور منتقل(فاز سوم) نهایتاً پس از تغییرات و اصلاحات لازم به منظور تدوین چشم انداز، به نحو ممکن در اختیارعموم مردم گذاشته شود.
در الگوهای موفق خصوصاً در تجربه کشورهای خارجی بر دو اساس در تدوین برنامه ریزی استراتژیک تأکید شده است: ابتدا پایبندی و مسئولیت پذیری تمامی متولیان مدیریت شهرستان و سپس در دسترس بودن پایگاه داده قابل استناد و متقن در حوزه های گوناگون توسعه؛ که متأسفانه در هر دو قسمت برای ما چالشهایی به صورت علت و معلول وجود دارد و می طلبد که در نحوه انتخاب مدیران،مدت زمان دوره مدیریت و تشخیص حدود و اختیارات سطوح شهرستانی در دخل و تصرف برنامه های اساسی یا استرتژیک) بازنگری اساسی صورت گیرد.
بررسی مسائل عمده سطح شهرستان و مطالعه اسناد موجود در توسعه مهاباد از مهمترین عوامل موثر بر تدوین سند نهایی چشم انداز شهرستان می باشد،لذا تحلیل و اولویت بندی موارد ذیل و اتخاذ برنامه های لازم در حوزه معاونت برنامه ریزی و توسعه فرمانداری ما را در نیل به پروژه یاری خواهد رساند:
فرصتها:
- ظرفیت بالای تاریخی،اجتماعی و فرهنگی
- موقعیت بسیار مطلوب و حائز اهمیت جغرافیایی
- منابع ارزشمند آب و خاک
- نزدیکی به مرکزاستان
- سرمایه گزاران نخبه
- مردمان هوشمند و سرمایه عظیم اجتماعی
- وجود شرکت عظیم پتروشیمی مهاباد
- صدا و سیما
- مراکز دانشگاهی و آموزش عالی
- سد مهاباد و ظرفیتهای آن
محدودیتها و تنگناها:
- سیمای کالبدی شهر،الگوی متراکم و فشرده بافت قدیمی و مسائل ناشی از آن
- وجود طبقات اجتماعی و ذائقه های فرهنگی متفاوت و متنوع
- آسیبها وچالشهای ناشی از موقعیت دریاچه سد مهاباد
- مسئله پسماند
- اشتغال و شمار فراوان نیروی کار جوان
- فقدان سایت اداری ،سایت نمایشگاهی و مجتمهای با کارکرد مشخص و ناتمام ماندن وضعیتشهرک صنفی
- عدم جانمایی پایگاههای مدیریت بحران
- عدم توازن شمال و جنوب در سطح استان
- ضعف شدید زیرساختهای ارتباطی
برپایه وضع اشاره شده چشم انداز پیشنهادی برای شهرستان مهاباد باید در جهت رفع تنگناها وخلق شرایط مطلوب بر پایه توانمندیها و استعدادها ترسیم گردد و به نظر می رسد باید در برگیرنده موارد زیر باشد:
- ایجاد توسعه پایدار بر مبنای بهبود و توسعه زیرساختها
- شادابی و نشاط جامعه
- برقراری عدالت اجتماعی و دسترسی برابر به فرصتها
- پویایی اقتصاد
- مشارکت اجتماعی
- امنیت و بهداشت
- محیط زیست سالم
در رابطه با توسعه پایدار لازم است که رویکرد در عین اهتمام به مقوله ارتقای شاخصهای رشد به عنوان گام ضروری بهبود کیفیت زندگی اجتماعی، موضوعاتی همچون تخریب محیط زیست،نابرابریهای اجتماعی،تخریب و تغییر کاربری نامتناسب اراضی،و حفاظت از منابع و ثروت نسلهای آینده را در کانون توجه قرار دهد مضافاً یکی از ارزشمند ترین ملزومات چشم انداز شهرستان شادابی و نشاط است، طبق خصوصیاتی که در چشم انداز ۲۰ ساله کشور برای یک فرد ایرانی ترسیم شده شادابی و فعالیت از محورهای مورد تاکید بوده است ؛سرانه عرصه های عمومی،پارکها و تفرجگاهها، اماکن ورزشی و فرهنگی در شهرستان بسیار ناچیز بوده و افزایش آن با توجه به وجود بسترهای مناسب اقلیمی، فضایی و اجتماعی مورد تأکید می باشد.
در زمینه برقراری عدالت اجتماعی که از اهداف عمده دولتها می باشد و به عنوان پایه ای اساسی درسند چشم انداز ۲۰ ساله کشورمان نیز دیده شده است می توان راههای گوناگونی در پیش گرفت:
- واگذاری میدان عمل به کارآفرینان به منظور ایجاد فرصتها در بستر کارکردهای اصلی شهرستان با محوریت بخشیدن به مقوله زنجیره تولید
- تقویت زیرساختهای شهرستان و توزیع عادلانه آن به نحوی که خدمات مطلوب به صورت حداکثری برای شهروندان در دسترس باشد
- تقویت مراکز رشد و استعداد یابی در تعامل با سرمایه گزاران و کارآفرینان عمده با هدف هدایت شغلی و بهره وری حداکثری
- اهمیت دادن به زیرساختهای ارتباطی اعم از شبکه حمل و نقل و بسترهای رسانه ای
- ایجاد بستر مناسب و سالم برای تقویت نهادهای اجتماعی با هدف رشد همبستگی اجتماعی و ملی
مطرح بودن شهر مهاباد به عنوان قطب اقتصادی جنوب استان موضوعی جدی و با اهمیت درتدوین سند آمایش استان و حتی در منطقه غرب کشور است، این مهم با توجه به استعداهای شهرستان به عنوان هدف گردشگری در سطح کشوری و جهانی،تعدد مراکز آموزش عالی، قابلیت اتصال شریانهای مهم ارتباطی شمال به جنوب و شرق به غرب را داشته و درصورت برقراری سیستم تولید متکی به کشاورزی و باغی مدرن در کنار زنجیره های صنعتی وابسته به معادن ارزشمند و شرکت پتروشیمی امکان ایجاد اقتصادی پویا و روبه رشد را دارد که اشتغال حداکثری از اولین نتایج آن خواهد بود.
شرط لازم توسعه پایدارهر شهری مشارکت گسترده ساکنین آن است لذا برای رسیدن به چشم انداز مطلوب شهر باید زمینه حضور و مشارکت ساکنین را در اداره شهر فراهم کنیم.
مشارکت مردم در سرمایه گذاریها و امور مختلف، شرکت در سیاست گذاری های شهری و حضور در NGOها و گرو ه های اجتماعی از مواردی است که زمینه ساز شکل گیری توسعه پایدار می باشد .
بعلاوه وجودسازمان های غیر دولتی به عنوان رابطی بین مسئولین و مردم و در راس آنها شورای شهر نقش تسهیل کننده ای در زمینه تصمیم گیری های کلانِ شهری خواهد داشت .
آموزش ساکنین و خصوصا فرزندان در زمینه فرهنگ، وظایف وحقوق شهروندی،آموزش های تخصصی مانند فرهنگ ترافیک و رانندگی و یا توریسم، انجام مطالعات و نظرسنجی های تخصصی و نظارت بر ادارات دولتی در حوزه هایی مثل محیط زیست، توریسم و حقوق شهروندی و موارد بسیاردیگر زمینه هایی است که می توان در آنها از کمک و مشارکت گروه های اجتماعی مختلف استفاده برد البته برای ایجاد تحرک در امور مشارکتی باید علایق مشترک را به عنوان پس زمینه و مصدر رشد چنین جریانهایی تعریف کرد.
مقوله مهم دیگر در دورنمای مهاباد، امنیت و ایمنی است. امنیت در معنای فراگیر به عنوان ضامن توسعه پایدار و شرط لازم برای تمامی موارد اشاره شده در چشم انداز شهرستان می باشد، این مؤلفه متضمن و در برگیرنده تمامی حوزه های سلامت عمومی،بهداشت محیط و امنیت غذایی،محیط زیست،سلامت سکونت و تردد، پدافند غیرعامل برای رعایت استانداردهای ضرورمحیط زندگی و آسایش روانی و امنیت شهروندان و بازدیدکنندگان بوده و به عنوان اصلی خدشه ناپذیر درترسیم آینده مطلوب شهرستان برای مسئولان و برنامه ریزان قابل درک می باشد و به نوعی بخش نهایی یا محیط زیست را نیز در بر خواهد گرفت بدین نحو که رفع تهدیدات در بخش محیط زیست و سالم سازی آن گامی در جهت رشد و بهبود وضعیت زیستی، اعتلای گردشگری و … باشد.
مهمترین تهدیداتی که در آینده باید رفع و ساماندهی شوند شامل تبعات ناشی از تغییرات اقلیمی و آتش سوزی جنگلها، مدیریت پسماند و دفع فاضلاب،آلودگی منابع آب و دیگر آلاینده های تهدیدکننده محیط زیست شهرستان می باشند.
اولویت بندی دغدغه ها و راهبردهای لازم برای مرتفع نمودن آنها:
برآیند مطالب فوق و براساس وضعیت فعلی شهرستان مهاباد به منظور رفع تنگناها و فراهم سازی مقدمات توسعه به نظر می رسد که ترسیم چند محور اساسی و راهبردهای هموار کننده این ابعاد بسیار ضرور می باشد،در اینجا به برخی از ابعاد محوری توسعه منطقه در راستای بررسیهای قبلی و راهبردهای نتیجه بخش آن می پردازیم:
حوزه کشاورزی،باغداری و دامپروری:
این حوزه از دیرباز به عنوان محور اصلی فعالیتهای مردمان منطقه بوده وفعالیتهای اقتصادی اثرگذار در این بخش منجر به شکل گیری بازار سنتی در منطقه شده که به طور اخص بعد از ساخت سد مهاباد رونق بیشتری به خود گرفته و قسمت عمده ای از نیروی کار منطقه را در خود جای داده است که البته با مدرن شدن روشها در روزگار کنونی هم میزان بهره وری ارتقاء یافته و هم نیاز به نیروی کار در آن سطح احساس نمی گردد لذا با برنامه ریزی و سرمایه گزاری صحیح لازم است که نیروی انسانی مازاد پس از ایجاد بخشهای وابسته و پایین دستی مشغول به فعالیت گردند.بدین منظور انجام موارد ذیل ضرور به نظر می رسد:
- ارتقاء دانش فنی کشاورزان با بهره گیری ازتوان و تجارب بومی و واگذاری امور آموزشی به بخش خصوصی؛
- مطالعه و امکانسنجی محصولات دارای توجیه اقتصادی با نیاز آبی کم و متناسب با وضعیت اقلیمی منطقه
- توسعه تشکل های کشت و صنعت ازطریق ساماندهی و سازماندهی بهره برداران
- ایجاد مزارع الگویی به منظور افزایش مصرف بهینه کود و استفاده از کودهای بیولوژیک و آلی؛
- گسترش سایت های طرح مدیریت جامع در مورد سایر محصولات استراتژیک؛
- توسعه بکارگیری فارغ التحصیلان بیکار بخش کشاورزی در امر نظارت و حضور مستمر کارشناسان در کنار کشاورزان در مورد سایر محصولات استراتژیک و بومی منطقه
- تأمین نهال و تسهیلات به منظور ترویج احداث باغ های جدید و اصلاح باغ های موجود
- توسعه صنعت بیمه محصولات کشاورزی در منطقه و پشتیبانی از فرصت امهال حداکثری برای جبران خسارات
- کاهش مصرف سموم شیمیایی از طریق گسترش مصرف سموم بیولوژیک و توسعه استفاده از روش های نوین زراعی
- ایجاد شبکه مراقبت از مزارع در قبال آفات و بیمار یها با بکارگیری فارغ التحصیلان بخش کشاورزی
- تأمین نهاده های لازم برای بکارگیری اراضی به آیش گذاشته شده با کشت حبوبات، دان ههای
- روغنی و نباتات علوف های دیم در تناوب با گندم؛
- تأمین امکانات و ترویج کاشت محصولات زودرس و کشت دومحصول در یک سال زراعی؛
- افزایش واحدها و کارگاه های صنایع تبدیلی و نگهداری محصولات کشاورزی؛
- مطالعه و مکان یابی برای پروژه های مهار آب های سطحی؛
- احیاء و مرمت کانالهای آبرسانی دشت شهر ویران همراه با مدرن سازی و گسترش شیوه های نوین آبیاری
- توسعه بخش آبیاری بارانی و قطره ای به منظورمصرف بهینه و ارتقاء راندمان انتقال آب؛
- تدوین شناسنامه های دام و تلقیح مصنوعی و راهنمایی های مدیریت در تولید و پرورش دام؛
- ترویج و تأمین تسهیلات لازم برای بهداشتی نمودن جایگاه های نگهداری دام
- ترویج و توسعه کشتهای گلخانه ای با محوریت ارتقای تولید محصولات صادراتی
- گردآوری آمار و اطلاعات کشاورزی به تفکیک بهره برداران
- مطالعه و مکان یابی جلب مشارکت مردمی برای احداث جاده های بین مزارع
- ایجاد بستر از طریق ترویج و تأمین تسهیلات لازم برای توسعه پرورش زنبورداری
- ترویج و تأمین تسهیلات لازم برای توسعه واحدها و کارگاه های صنایع لبنی، گوشتی و کنسرو سازی تحت عنوان زیر مجموعه ها یا خوشه های صنعتی بخش کشاورزی و دامی شهرستان
صنایع ، معادن و بازرگانی:
گسترش صنایع مناسب از قبیل صنایع معدنی و صنایع تبدیلی کشاورزی و توجه خاص به ایجاد واحدهای پایین دستی در جوار واحدهای عمده بخش صنعت و معدن فعال شهرستان با تاکید برحمایت و توسعه صنایع نوین و دانش بنیان می تواند به عنوان اساس برنامه ریزیهای ما در تقویت این بخش و ترسیم دورنمای موفق آن مؤثر باشد.دراین راستا توجه به رابردهای زیر بسیار ضرور و مورد تاکید می باشد:
- تخصیص و گسترش امکانات زیربنایی در مناطق معدنی؛
- اجرای طرح های اکتشافی بررسی ذخایر معدنی شهرستان
- تقویت تشکل های صنفی مرتبط با صنایع موجود شهرستان؛
- مطالعه در خصوص توسعه شهرک صنعتی با تاکید برتکمیل طرحهای نیمه تمام و تمرکز بر نواحی صنعتی،مراکز خصوصی، و خوشه های صنعتی؛
- ساماندهی و پیگیری طرحهای واگذار شده در سالهای قبل به منظور فعال سازی و در صورت عدم تحقق فعالیت انجام مراحل بازپسگیری
- ایجاد مراکز خصوصی در جهت بازاریابی محصولات تولیدی و نیز جذب سرمایه گذاران با توجه به شناساندن قابلیت های شهرستان؛
- تأکید برمکانیابی و راه اندازی سایت نمایشگاهی مناسب و استفاده بهینه واحدهای تولیدی و نیز سرمایه گذاران از امکانات نمایشگاه دائمی و بین المللی جهت ارتقاء سطح فنی و کیفی محصولات تولیدی منطقه جنوب استان و همچنین آگاهی از توانمند یهای سایر تولید کنندگان خارجی و داخلی؛
- ایجاد و راه اندازی مراکز رشد و پارک علم و فناوری به منظور شناسایی نخبگان و استعدادیابی جوانان به منظور فعالیت در واحدهای خدمات فنی و مهندسی و نهایتاً تقویت توان تکنولوژیکی و دانش فنی در شهرستان؛
- اشاعه فرهنگ توسعه پایدار در بین واحدهای صنعتی و معدنی و تأکید بر حفظ و احیاء محیط زیست و منابع طبیعی؛
- تکمیل زیرساخت های موردنیاز در بخش صنعت و معدن به جهت جلوگیری از خام فروشی و فراهم نمودن تولید کالای نهایی در شهرستان
- پیگیری مستمر و فراهم نمودن تسهیلات لازم برای حمایت از مجریان طرح ها
- تقویت واحد اطلا ع رسانی و راهنمای سرمایه گذاری صنعتی و معدنی شهرستان در جهت جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی با بهره گیری از توان کمیته راهبری سرمایه گزاری و کارگروههای رفع موانع تولید در شهرستان
- هماهنگ سازی دستگاه های اجرایی ذیربط جهت ارائه خدمات موردنیاز به سرمایه گذاران به منظور حذف بوروکراسی زاید در دستگاه ها
- ایجاد تعاونی ها و تشکلهای اقتصادی فراگیر به منظور استفاده از سرمایه های جزئی و جمع آوری آنها و بکارگیری در سرمایه گذاری های مولد؛
- تقویت بنیه مالی معدنکاران از طریق ارائه تسهیلات کم بهره با بازپرداخت طولانی مدت و با
- مشارکت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در امر راه اندازی و افزایش ظرفیت استخراجی معادن و ایجاد صنایع معدنی مناسب؛تکمیل بخشهای نیمه تمام و محوریت بخشی به ایجاد بخشهای تبدیلی و تولیدی وابسته
- هماهنگ ساختن فعالیت صنایع بزرگ در پیوند با صنایع کوچک و متوسط جهت تکمیل زنجیره تولید؛
- رفع نواقص حوزه های خدمات رسانی من جمله توزیع نیروی برق شامل قطع و وصل و نوسانات؛ زیرساختهای ارتباطی،انرژی و …
- تشکیل و فعال نمودن دفاتر ارتباط صنعت و دانشگاه در مراکز آموزش عالی شهرستان؛
- سرمایه گذاری در جهت تربیت نیروهای بومی ماهر برای فعالیت در واحدهای صنعتی و معدنی،خصوصاً در روستاهای مجاور نواحی صنعتی
- ایجاد و توسعه امکانات و خدمات نوین بازرگانی،نگهداری و تبدیلی به منظور بهره گیری از مزیت های تولیدی شهرستان
- ایجاد خوشه های صنعتی در زمینه تولیدات صادرات گرا؛
- ایجاد زمینه مناسب جهت افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی اعم از داخلی و خارجی در
- توسعه شهرستان با تدوین خط مشی ها و چارچوب کلان برنامه های سرمایه گزاری
- تنظیم برنامه راهبردی توسعه تجارت خارجی در راستای سند آمایش استانی و هدفمندسازی فعالیتها در این بخش با توجه به موقعیت جغرافیایی و ارتباطی مطلوب منطقه
- انجام مطالعات جامع شناسایی ظرفیت ها و توانمندی های تولیدی شهرستان و معرفی پتانسیل های بخش های مختلف اقتصادی از طریق صدا و سیما و شبکه های اطلاع رسانی
- تسهیل و روانسازی جریان تجارت خارجی شهرستاناز طریق رایزنی و تعامل با مرکز استان به منظور اتخاذ رویکرد منطقه ای در تدوین برنامه آمایش و نهایتاً ایجاد وحد ت مدیریتی در بخش های اقتصاد و بازرگانی
- توسعه سیستم های نوین اطلاع رسانی و تعمیم فرهنگ تجارت الکترونیک
- ارتقاء سطح دانش، کارایی و اثربخشی منابع انسانی؛
- تقویت زیرساخت های مرتبط با توسعه اقتصادی از طریق تشکل سازی و تحرک بخشی به پتانسیلهای بومی؛
میراث فرهنگی و گردشگری:
علی رغم وجود آثار تاریخی ارزشمند در سطح منطقه ، گاهاً با عدم شناخت و درک ارزش‌های نهفته در میراث فرهنگی و ابنیه تاریخی و مداخلات مخرب در این زمینه مواجه هستیم، همچنین ضعف تمایل و مشارکت بخش خصوصی به منظور سرمایه‌گذاری در حفاظت از میراث فرهنگی و ضعف حمایت قانونی و مالی مؤثر از مالکین ابنیه تاریخی ارزشمند باعث عدم توسعه بخشهای وابسته و بی توجهی به این مقوله مهم در صنعت گردشگری شهرستان شده است.
هر ساله گردشگران زیادی از اقصی نقاط کشور و حتی خارج از کشورمان از این شهر زیبا دیدن می کنند و تحرک بخشی به بخشهای مختلف گردشگری، مرمت و معرفی آثار تاریخی و حمایت از تولیدات بومی و صنایع دستی می تواند علاوه بر جذب بیشتر گردشگر زمان بیتوته این مسافران در مهاباد را به تأخیر انداخته،منجر به درآمدزایی،اشتغال و رونق اقتصادی منطقه خواهد شد،علاوه بر آن ویژگی منحصر به فرد مهاباد به عنوان هدف گردشگری برای بسیاری از علاقمندان به سفر توجه و تمرکز بر موضوعاتی چون توریسم درمانی و توسعه زیرساختهای آن را دوچندان می کند، بر این اساس راهبردهای پیشنهادی ذیل می تواند مسئولین امر را در پیشبرد اهداف اشاره شده یاری گر باشد:
- توجه به زیر ساخت های گردشگری و توسعه مناسب مطابق با استانداردهای توسعه ی گردشگری؛
- حمایت و تشویق تولیدات و مراکز عرضه هنرهای سنتی و صنایع دستی جهت جذب گردشگر به شهرستان؛
- تقویت مشارکت مردمی در تصمیم گیری و تصمیم سازی برای حفاظت، مرمت و احیاء آثار فرهنگی، تاریخی و طبیعی؛
- آموزش نیروی انسانی متخصص در بخش گردشگری؛
- ایجاد انگیزه و فرهنگ سازی موثر به منظور ترغیب و تشویق مسافرت و گردشگری
- ایجاد و توسعه جریان گردشگری پایدار در چندین مرحله ارزان سازی سفر و همگانی و همه زمانی نمودن آن برای تمامی نقاط شهرستان
- هماهنگ نمودن طرحهای عمرانی، صنعتی، تولیدی، خدماتی و گردشگری با اصول توسعه پایدار؛
- ایجاد و بهسازی جاذبه های شهر از جمله افزایش فضای سبز مناسب و جذاب سازی ورودیهای شهر،رها سازی حریم رودخانه و سد مهاباد و استاندارد سازی به منظور زیبا سازی و افزایش جاذبه های مطرح
- سرمایه گذاری دربخش تبلیغات وبازاریابی گردشگری خصوصاً در بخشهای نیازمند معرفی
- سرمایه گذاری درارائه ی تخفیف به گردشگران دایمی حتی رایگان نمودن جاذبه ها بصورت مقطعیو تعریف مسیرهای گردشگری وایجاد امکانات رفاهی در این مسیرها؛
- استفاده از توان طبیعی شهرستان همچون مناطق بکر و کوهستانی و تالابها در جهت توسعه صنعت گردشگری متناسب با ظرفیت های زیست محیطی منطقه؛
- حمایت و جذب سرمایه گذار (در این خصوص پیشنهاد می شود درصورت امکان زمین و تسهیلات لازمدر اختیارمتقاضی قرار گرفتهو ازحاشیه کاری اکثر ارگان های ذیربط کاسته شود تا سرمایه گذار براحتی و با آسودگی خاطرسرمایه گذاری نماید.
- تعیین روستاها و نقاط هدف به عنوان جاذبه های شاخص شهرستان، ضمناً ترتیب راه اندازی اقامتگاههای بوم گردی و امکانات رفاهی در این نقاط اندیشیده شده و امکان عرضه محصولات بومی با بسته بندیهای استاندارد در این مسیرها فراهم گردد.
- توسعه سفرهای ارزان قیمت ، روانسازی و تشویق مسافران جهت انجام این گونه سفرها
منابع طبیعی و محیط زیست:
این حوزه بستر اصلی برنامه ریزیها و مکانیابی نواحی بوده و به عنوان پیش شرط تصمیم گیری در رابطه با سرمایه گذاریها حائز اهمیت و حساسیت می باشد، لذا توجه به محدودیتها و اهتمام در مسیر قابلیتهای این منابع می تواند ضامن توسعه پایدار و ترسیم دورنمای صحیحی از پیشرفت منطقه باشد، براساس شاخصه های طبیعی(آب و خاک،مورفولوژی) و اقلیمی منطقه راهبردهای زیر در مسیر توسعه شهرستان متصور است:
- مدیریت صحیح منابع آب و برنامه ریزی در راستای مصرف بهینه در بخشهای مختلف کشاورزی و صنعت از طریق اجرای الگوهای متناسب با وضعیت منطقه و سرمایه گذاری در طرحهای تحول ساز
- لزوم ذخیره سازی و کاربری منابع آب با در نظر گرفتن معیارهای زیست محیطی و حفظ قابلیتهای طبیعی با حداقل سازی استحصال آبهای زیرزمینی
- مطالعه و اجرای طرحهای آبخیزداری علی الخصوص در مسیلها و مناطق پرشیب
- انجام مطالعه و احیای پوشش گیاهی و مراتع بر اساس استعداد خاص نواحی و اهتمام به جذب منابع حداکثری به منظور حفاظت در مقابل بلایای طبیعی (با توجه به حساسیتهای خاص و فصلی پوشش طبیعی منطقه)
- بهره گیری از مشارکت تام بخش خصوصی برای اجرای موارد فوق
- ایجاد تعادل بین دام و مرتع و همچنین متعادل سازی فعالیتهای کشاورزی متناسب با استعدادهای طبیعی
- توسعه آموزش حوزه نشینان در استفاده بهینه از منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب
- برنامه ریزی و طراحی اجرایایجاد شبکه مناسب دفع فاضلاب شهری و روستایی علی الخصوص در روستاهای حوزه بالادست سد مهاباد
- توسعه فعالیتهای حفاظت در منابع طبیعی و محیط زیست با توجه به گونه های نادر گیاهی و تنوع اقلیمی
زیربناهای شهری و روستایی و ارتباطی
راه به عنوان عاملی که به طور کامل و با استفاده از آن، حرکت امکان پذیر است شناخته می شود. از این رو راه ممکن است خیابان، جاده، فرودگاه و یا خطوط راه آهن باشد. این عوامل در کنار مراکز جمعیتی(شهر و روستا) به عنوان کانون حرکت و تحول اهمیت ویژه ای دارند.
بسیاری از مردم هنگامی که از نقطه ای به نقطه دیگر حرکت می کنند، آن را می بینند و در امتداد راه است که عوامل محیطی گوناگون قرار می گیرند و با یکدیگر بستگی و ارتباط می یابند.لازمه رشد و پویایی در جوامع امروزی برخورداری از بسترهای ارتباطی بهتر و سهل الوصول تر بوده و همچنین مناسب سازی و بهبود تأسیسات و زیربناهای شهر و روستا علی الخصوص در مناطق کوهستانی و صعب العبور می تواند زمینه ساز استفاده بهینه از فضاهای محدود و موجود مسکونی در این مناطق باشد که شهرمهاباد هم به دلیل ویژگیهای خاص توپوگرافیک خود از این قاعده مستثنی نیست.
از جمله تنگناهای این بخش علاوه بر شیب زیاد قسمتی از اراضی می توان به مشکلات کمی و کیفی دسترسی به منابع آب در بخشهای مختلف شهرستان ، درگیری و تنشهای حاصل از مسائل آزاد سازی حریم با مردم وصاحبین اراضی و شرکتهای حفار و تأسیسات زیربنایی(گاز،برق مخابرات و آب)، طغیانی بودن رودخانه ها و افزایش هزینه تأسیسات آبی جهت مهار آبهای سطحی، کمبود تأسیسات وتجهیزات راهداری ، کمبود فضاهای خدماتی درحاشیه راههای اصلی وآزادراهها، آشیانه ماشین آلات و نهایتاً سردسیر بودن منطقه و زمان کم اجرای پروژه ها اشاره کرد اما با این وصف منابع ارزشمند آبی و خاکی و در مسیر بودن کریدورهای ارتباطی شمال -جنوب وقابلیت اتصال شرق- غرب از ویژگیهای منحصر به فرد مهاباد است که به عنوان مسیر اصلی اتصال به کانال ارتباطی اروپا و کشورهای حوزه شوروی سابق قابلیت تبدیل به گلوگاه و شریان ارتباطی کشور در این مسیرها گردد، بر این اساس راهبردهای ذیل مورد طرح و انتظار می باشد:
- بروزرسانی روشها و استفاده از شیوه های نوین عملیات راهسازی و راهداری با تکیه بر دانش کشورهای پیشرفته
- جایگزینی مصالح جدید و بهسازی تجهیزات راهسازی و راهداری پیشرفته به منظور تقویت و نگهداری
- اهتمام در جلب توجه مدیران ارشد کشوری و منطقه ای برای لحاظ نمودن شرایط و استعدادهای شهرستان به عنوان پل ارتباطی شمال- جنوب و شرق-غرب در فرآیند تدوین اسناد آمایش سرزمینی
- الزام مجموعه های متولی در بکارگیری و استفاده گسترده از نیرهای متخصص و کارشناسان حوزه راه و شهرسازی بویژه در شهرستان مهاباد به لحاظ کمبود نیرو
- اصرار بر تخصیص به موقع اعتبارات انجام پروژه ها به دلیل سردسیر بودن منطقه و پرهیز از تداخل زمان کار با فصول سرد سال
- اهتمام مدیران و مسئولین در انجام اقدامات اجرایی اولویت دار به دلیل وضعیت نامناسب راههای ارتباطی،کوهستانی بودن منطقه و عدم امکان رسیدگی علی الخصوص طی دوران جنگ تحمیلی(تکمیل بزرگراه ارومیه -مهاباد ، بهسازی و اصلاح مسیرهای مهاباد – بوکان،مهاباد -سردشت،مهاباد پیرانشهر-تکمیل فرآیند تحویل ایستگاه راه آهن مهاباد و نهایی سازی تأسیس پلیس راه مهاباد در سه راهی دارلک)
- بازنگری در نحوه استقرار کانونهای جمعیتی شهرستان و مکانیابی تأسیسات عمده از جمله دفع پسماند و فاضلاب،بیمارستان و اماکن آموزشی و ورزشی،ترافیک،معابر و مسیرهای دسترسی،صنایع و کارخانجات،شبکه های خدمت رسان شهری(آب،برق،گاز،مخابرات)
- تقویت و ایمن سازی بسترهای ارتباطی مخابرات من جمله اتصال فیبر نوری و آنتن دهی علی الخصوص در مناطق روستایی و صعب العبور با رویکرد یکپارچگی فضای ارتباطی و روان سازی جریان تبادل اطلاعات
امور اجتماعی،آموزش و فرهنگ
مهاباد از نظر شاخصه های این حوزه دارای جایگاه خاصی در میان شهرهای غرب و شمال غرب کشور می باشد چنانکه رهبر معظم انقلاب از این شهر با نام شهر انسانهای هوشمند و جوانان با استعداد یاد می کنند.
پس از انتقال محل حاکمیت بداق سلطان مکری در زمان شاه عباس صفوی به مهاباد روند توسعه و شکوفایی این منطقه در ابعاد متلف فرهنگی و اجتماعی سرعت بیشتری به خود گرفته و از ۴۰۰ سال پیش تاکنون این شهر شاهد تحولات مختلفی بوده است؛ تعدد مساجد و مراکز فرهنگی، طبیعت بکر و زیبای مکریان،تنوع اجتماعی منطقه و موقعیت خاص جغرافیایی مهاباد به لحاظ نزدیکی به مرکز استان و شهرهای مهمی همچون تبریز،مراغه شهرهای شمالی استان کردستان و کردستان عراق و تبادلات فرهنگی ناشی از این روابط باعث تجلی نبوغ و آثار ارزشمند در طول این سالیان شده که بعد از انقلاب اسلامی هم با ظهور و توسعه مراکز دانشگاهی، صدا و سیمای مرکز مهاباد و مراکز فرهنگی و هنری متعدد این روند سرعت بیشتری به خود گرفته است، با این وصف ارتقای سطح علمی،نرخ باسوادی و جایگاه فرهنگی مهاباد رشد تعاملات و مطالبات اجتماعی شهروندان و همچنین انتظارات از این منطقه رو به رشد را به دنبال داشته است که می طلبد با اهتمام ویژه مسئولین امر سعی در هموار کردن موارد ذیل به عنوان راهبردهای حداقلی در این مسیر داشته باشند:
- گسترش هنرستانهای فنی و حرفه ای در کنار مراکز صنعتی و واحدهای خدماتی و تولیدی
- دستیابی همگان به تحصیل(توسعه عدالت آموزشی) با رویکرد پژوهش محوری در مراکز آموزشی
- اجرای سیاستهای توسعه مشارکت اجتماعی در بخش آموزش و فرهنگ با تقویت سازمانهای مردم نهاد و دیگر ساختارهای اجتماعی فعال در حوزه های مختلف
- تعادل و تناسب در توزیع منابع) انسانی ومالی( و امکانات با تاکید بر مناطق محروم با رویکرد خدمت رسانی در حوزه های مختلف فرهنگی و هنری از جمله افزایش تعداد سینماها، سالنهای نمایش،کتابخانه ها
- برنامه ریزی و نظارت بر حسن اجرای کار آموزیها و کارورزیها با همکاری واحدهای تولیدی وخدماتی.
- تلاش در ارتقای شاخصهای بهداشتی و درمانی با توسعه مراکز بیمارستانی، تجهیزات پزشکی و کلینیکهای تخصصی (تسریع دراتمام و تجهیزبیمارستانهای ۳۵۰ تختخوابی، تأمین اجتماعی و تجهیز و بروزرسانی امکانات بیمارستان امام خمینی) به منظور افزایش توان پاسخگویی به مراجعین علی الخصوص موارد خارج ازکشور و شهرستان
- ایجاد زمینه های لازم برای گسترش فعالیت های فرهنگی- تربیتی بومی با احترام به نهادهای اسلامی و ایرانی و رویکرد افزایش نشاط اجتماعی
- تقویت سرفصلهای اعتباری بخش مراقبتهای اجتماعی علی الخصوص در بخش مددکاری و خدمات رسانی به آسیب دیدگان، معلولین و سالمندان
- گسترش گامهای عملیاتی در راستای کاهش آسیبهای اجتماعی از طریق پشتیبانی مالی بخش مشارکتهای مردمی به منظور آگاهی بخشی، ایجاد مراکز نگهداری و توانبخشی به صورت هیأت امنایی
- افزایش سرانه فضاهای ورزشی ، مراکز پژوهشی و تحقیقاتی،استعداد یابی،کارآفرینی به منظور تحرک بخشی به فعالیتهای جوانان و گسترش استارت آپ ها و دیگر فعالیتهای کسب و کار
*خشایار صنعتی – معاون برنامه ریزی و توسعه فرمانداری مهاباد
