آوای مرز : استاد «احمد قاضی»، نویسنده ایی است که در سال های سخت زندان، مقدمات روزنامه نگاری را آموخت تا چرخ روزگار دو دهه سکان مجله محبوب “سروه” را به او واگذارد. کسی که نقش موثری در شکل گیری مطبوعات و رشد مطبوعات منطقه داشت و بیش از ۲۰ کتاب شامل ترجمه، تألیف، تصحیح و گردآوری و حدود ۲۰۰ مقاله در مجله ها و روزنامه های مختلف از او به یادگار باقی مانده است.
به گزارش خبرنگار کردپرس، استاد «احمد قاضی»، نویسنده، مترجم، روزنامه‌نگار، زبان‌شناس و سخنور نامور کُرد (۷ تیر ۱۳۱۵) در روستای قاضی‌آباد مهاباد به دنیا آمد. بخشی از تحصیلات دبیرستان را در مهاباد و بخشی دیگر را تا اخذ مدرک دیپلم در تبریز ادامه داد. پس از آن در سال ۱۳۳۷ از دانشگاه تهران موفق به اخذ مدرک لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی شد.
در سال‌های دهه ۱۳۴۰ به اتهام همکاری با حزب دموکرات کردستان عراق به هشت سال به زندان محکوم شد، اما پس از تحمل چهار سال حبس آزاد شد. البته در سال های سخت زندان، قاضی، مقدمات روزنامه نگاری را آموخت و اولین اثر خود که ترجمهٔ رمان «شب بی‌پایان» بود را هم منتشر کرد.
او کتاب‌های گوناگونی را از فارسی و انگلیسی به زبان کُردی ترجمه کرده است. از احمد قاضی، به فارسی هم آثاری منتشر شده است که در آن میان «خلاصه تاریخ کردستان» جایگاه ویژه‌ای دارد.
از ایشان بیش از ۲۰ کتاب شامل ترجمه، تألیف، تصحیح و گردآوری و حدود ۲۰۰ مقاله در مجله‌ها و روزنامه‌های مختلف به یادگار باقی مانده‌است.
سال ١٣۶۵ پس از فوت ماموستا «هیمن موکریانی»، مسئولیت سردبیری مجله ادبی فرهنگی سروه را به مدت ٢٠ سال عهده دار شد. همانگونه که خودش می گوید: «من در زمان سپری کردن محکومیت زندان در زمان محمد رضا پهلوی که به مدت چهار سال از ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۶ طول کشید از طریق مکاتبه با انیستیتو “آی سی اس” لندن مقدمات روزنامه نگاری را خوانده بودم و تا حدودی با اصول و روش حرفه ای روزنامه نگاری آشنا بودم با اتکا به این شناخت مقدماتی خیلی زود نسبت به ساماندهی زمان دقیق انتشار مجله سروه اقدام کردم و بعد از فوت ماموستا هیمن در پاییز سال ۱۳۶۵ در سمت سردبیری به مجله سروه رفتم و از شماره ششم مدیریت محتوای مجله سروه را بر عهده گرفتم».
مجله ایی که در میان کردها بسیار محبوب بود، تیراژ “سروه” در سال‌های نخستین به دلیل استقبال زیاد مخاطبان به بیش از ۱۵ هزار نسخه رسید که این حجم تیراژ در دهه ۶۰ و نیمه اول دهه ۷۰ برای یک نشریه کردی عالی بود. سروه حتی در آن زمان در تمام مناطق کردنشین ایران،عراق و بخشی از ترکیه توزیع می‌شد و تعدادی نیز از طریق پست پیشتاز برای کردهای مقیم کشورهای آمریکا، آلمان، سوئد، استرالیا و نروژ هم ارسال می‌شد.
زنده یاد قاضی از افراد ادب دوست و شخصی صبور و معتدل بود و نقش موثری در شکل گیری مطبوعات و رشد مطبوعات منطقه داشت و دو دهه تلاش برای حفظ نام “سروه” یادگار ماموستا “هیمن”، تلاشی مضاعف بود که گنجینه روزنامه نگاری کردی را درخشان تر ساخت.
تلاش و اهتمام استاد احمد قاضی برای حفظ زبان کردی باعث شد بخشی از تحریه مجله سروه به یادگیری زبان کردی و کردی نویسی روی بیاورند.
همانگونه که استاد قاضی در گفت و گو با روزنامه قانون، می گوید: «متاسفانه فعالیت روزنامه نگاری حرفه ای در مناطق کردنشین به دلایل متعدد پیوسته و پایدار نیست و همین گسست و شکاف ساختار، ژورنالیسم حرفه ای را در مناطق کردنشین با چالش جدی روبه رو کرده است؛ به همین دلیل در کردستان ایران روند روزنامه‌نگاری حرفه ای به چشم نمی‌آید. با سابقه ترین مجله کردی در دوره سوم روزنامه نگاری، «سروه» است که خوشبختانه انتشار منظم این مجله ادبی – فرهنگی نقش موثری در ترویج و آموزش زبان و فرهنگ کردی داشت و در این دوران تعداد زیادی از جوانان با استعداد و با انگیزه کرد با آموختن زبان و ادبیات کردی به جرگه نویسندگان مطرح پیوستند و هم اکنون وجود شمار زیادی از فعالان عرصه شعر، داستان نویسی، رمان‌نویسی و روزنامه نگاری از دستاوردهای مثبت و مطلوب مجله سروه محسوب می‌شود. با این شرایط آینده مطبوعات کردی درخشان ترسیم می‌شود چون شرایط زمان ایجاب می‌کند».
پس از سال ها دوندگی و تلاش در حوزه روزنامه نگاری متاسفانه مجله سروه تعطیل شد. قاضی در این خصوص می گوید: «زمانی که من بازنشسته شدم و به مهاباد برگشتم هر چه تلاش کردند نتوانستند فردی کارشناس و آشنا به اصول روزنامه نگاری را در سمت سردبیری سروه منصوب کنند. آذربایجانی‌های ساکن ارومیه مدعی بودند که نشریه سروه به دلیل انتشار به زبان کردی باید از آذربایجان غربی به استان کردنشین سنندج انتقال یابد و در آنجا چاپ و منتشر شود. همان‌طور که گفته شد در ارومیه بین اعضای هیات تحریریه اتحاد منسجمی نبود که بتواند ساختار درهم شکسته مجله سروه را بعد از سال ۱۳۸۰ سامان دهد و به همین دلیل این مجله با سابقه بیش از ۱۵ سال انتشار در ارومیه به سنندج مرکز استان کردستان منتقل شد ودر سنندج هم به دلیل عدم حمایت مالی دولت و مدیریت ناصحیح، متاسفانه نشریه سروه که واقعا برای مخاطبان مروارید و تک دردانه بود تعطیل و به تاریخ مطبوعات کردی پیوست».
استاد احمد قاضی علاوه بر روزنامه نگاری، نویسنده و مترجمی زبردست بود، در طول حیات ادبی خود شاهکارهای ادبی جهانی از جمله “دن کیشوت” و “گیل گمش” را به زبان کردی ترجمه کرد دیگر آثار ترجمه ایی کردی استاد قاضی، شامل: دوقلوهای عجیب (مارک توین)، موش و گربه (عبید زاکانی) و ترجمه دیوانی سه یر و سه مه ره، مسئلهٔ کرد در برابر ترکیه است.
آثار ترجمه شده به فارسی ایشان هم شامل: خواب، رؤیا، هیپنوتیزم، کوهسار حقیقتشب بی پایان، دوقلوهای عجیب،نسل اژدها،عصر غول‌ها،صدام و بحران خلیج فارس،کردستان بعد از جنگ خلیج فارس است.
دو رمان برجسته ژانی گه ل(درد ملت) و غوغای درون نیز از این نویسنده نامدار کرد نیز به چاپ رسیده است.
تألیفات استاد احمد قاضی شامل رمان باقه بین (کردی)، دستور زبان کردی (کردی، فارسی)، خاطرات (کردی) دیوان اشعار (کردی) خلاصهٔ تاریخ کردستان (فارسی) مکالمات و خودآموز زبان کردی (فارسی) است همچنین درسایر بخش این نویسنده کرد به تصحیح و گردآوری دیوان “سیف القضات” و خاطرات “عبدالله ناهید” پرداخته است.
پس از سال ها نویسندگی و قلم زنی، استاد احمد قاضی ۱۷ خرداد ۱۳۹۴ به علت بیماری سرطان در سن ٧٩ سالگی در شهر تهران درگذشت و در محل مقبرهالشعرا شهر مهاباد با حضور هزاران نفر از علاقه مندان فرهنگ و هنر و ادب کردستان تشییع و به خاک سپرده شد.
گزارش/ تانیا شعفی
