آوای مرز / نیو صدر : سیل‌های بیشتر، خشکسالی‌های بیشتر و ایجاد مناطقی که دیگر برای زندگی مناسب نیستند، همه اینها شاید تصویری از آینده محیط زیست ایران، با افزایش دستکاری‌های انسان در طبیعت باشد.
در چند هفته گذشته سیل در ایران خسارت‌های زیادی به همراه داشته؛ ۷۷ نفر جان خود را از دست داده‌اند، خانه‌های زیادی ویران شده‌اند، به راه‌های زیادی خسارت وارد شده و … اما به نظر می‌رسد خبرهای بدتری هم در انتظار باشند. تحقیقات گروهی از محققان ایرانی و خارجی که در مجله نیچر منتشر شده هشدار داده‌اند که دستکاری‌های انسان در طبیعت شاید منجر به افزایش سیل‌ها و خشکسالی‌های ایران در آینده باشد.
مطالعه «آینده اقلیم مفرط extreme)) در ایران» نشان داده‌اند که عامل افزایش چنین اتفاقاتی در ایران، تغییراقلیم و افزایش دمای کره زمین به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای است.
اثبات علمی یک واقعیت؛ تغییراقلیم، منجر به سیل و خشکسالی در ایران می‌شود
در واقع افزایش دمای کره‌زمین منجر به ایجاد تغییرات مختلفی در محیط زیست کره زمین شده و این می‌تواند پیامدهای مختلفی در مناطق مختلف داشته باشد. کریم عباس‌پور، محقق این تحقیق و دکترای علوم طبیعی، محقق و رئیس گروه خاک، آب‌های زیرزمینی و زباله در موسسه فدرال علوم و تکنولوژی مرتبط با آب سوئیس در رابطه با وضعیت چنین اقلیمی در ایران به خبرآنلاین گفت: «ایران به علت تنوع اقلیمی بسیار در مقابل تغییراقلیم آسیب پذیر است. در اثر گرمایش جهانی، به طور کلی مناطق مرطوب ایران باران بیشتری دریافت می‌کنند، در حالیکه مناطق خشک با دوره های طولانی تر خشکسالی مواجه می‌شوند.»
پیشتر از این هم بارها بسیاری از محققان ایرانی نسبت به احتمال وقوع چنین اتفاقی هشدار داده بودند، حالا این تحقیق این موضوع را به زبان علمی ثابت می‌کند.
البته از سوی دیگر نمی‌توان سیل‌های اخیر را به طور قطعی به گرمتر شدن زمین ارتباط داد، عباس‌پور در این رابطه توضیح داد: «ربط دادن یک رویداد اقلیمی خاص به تغییراقلیم دشوار است. پیش از قرن بیستم هم رویدادهای شدید جوی در ایران داشتیم. اما چیزی که ما به صورت علمی می توانیم نشان بدهیم این است که با افزایش گرمایش زمین، فرکانس رویدادهای مفرط (extreme) و الگوهای هوای نامطلوب بیشتر شده است.»
در واقع هنوز هم محققان بر این باورند، که عامل اصلی خسارت‌های مرگبار سیل اخیر تغییر مستقیم انسان در طبیعت بوده و نه تغییراقلیم؛ ساخت‌وسازهای بی‌رویه در مسیل‌ها و حریم رودخانه‌ها، نابودی جنگل‌ها و مراتع و … همگی عوامل این موضوع هستند.
فروردین ماه امسال، نمونه‌ای از بحران آینده ایران؟
اما چه سیل اخیر مرتبط با تغییراقلیم باشد و چه به دلایل طبیعی رخ داده باشد، طبق ۲ سناریو مختلف افزایش دمای کره زمین به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای افزایش وقوع چنین رخ دادهایی در ایران قطعی است.
این موضوعی است که نتایج تحقیق کریم عباس‌پور و همکارنش نشان می‌دهد. در همین رابطه در بخشی از «آینده اقلیم مفرط» در ایران نوشته شده است: «نقاط بارانی کشور در شمال و غرب بصورت میانگین مقدار سالانه باران از ۱۰۰میلی‌متر دریافت خواهند کرد، در حالیکه نقاط خشک کشور به همین مقدار باران کمتری دریافت می کنند.»
براین اساس، در آینده در برخی مناطق ایران تعداد دفعاتی که در کمتر از ۳ روز بیش از ۱۱۰میلی‌متر باران ببارد، در ۲۵ سال آینده نسبت به دوره تاریخی ۱۹۸۰-۲۰۰۴ بیش از ۱۵ بار افزایش پیدا می‌کند.
*A: نتایج پیشبینی افزایش دفعات وقوع سیل به دلیل تغییراقلیم در مناطق مختلف ایران/ B,C: مقایسه وضعیت سال‌های بعدی با میانگین گذشته طبق ۲ سناریو مختلف تغییراقلیم
عباس‌پور در این رابطه توضیح داد: «این شرایط، بسیار شبیه وضعیتی است که فروردین ماه اسال در ایران مشاهده کردیم.»
خشکسالی‌ها ادامه دارد
از سوی دیگر پیشبینی شده که در کنار افزایش بارش‌های سیل‌آسا در مناطق مختلف ایران، وضعیت خشکسالی در ایران هم افزایش پیدا می‌کند، این برخلاف ادعاهای انجام شده در رابطه با ورود ایران به دوره ترسالی است.
محقق موسسه فدرال علوم و تکنولوژی مرتبط با آب سوییس در رابطه با افزایش هم‌زمان سیل و خشکسالی توضیح داد: « متاسفانه این امکان پذیر است. همانطور که ما نشان دادیم در بسیاری از مناطق، ما با احتمال زیاد با دوره های خشکسالی طولانی و گرمای مفرط مواجه خواهیم شد که گهگاه با سیل های شدید قطع می شوند.»
*A: نتایج پیشبینی افزایش دوره‌های خشکسالی به دلیل تغییراقلیم در مناطق مختلف ایران/ B,C: مقایسه وضعیت سال‌های بعدی با میانگین گذشته طبق ۲ سناریو مختلف تغییراقلیم
در این رابطه آمده است: «در برخی مناطق ایران تعداد دوره‌های ۱۲۰ روزه‌ای که دما بیش از ۳۰درجه سلسیوس باشد و بارندگی روزانه کمتر از ۲میلی‌متر باشد، در ۲۵ سال آینده نسبت به دوره تاریخی ۱۹۸۰-۲۰۰۴، ۱۶ بار بیشتر است.»
هشدار؛ کاری نکنیم برخی مناطق ایران غیرقابل زندگی می‌شوند
همین مسائل باعث شده تا گروه محققان خارجی و ایرانی، نسبت به آینده چنین حوادثی در ایران هشدار دهند. به گفته آنها با ادامه این روند امکان دارد برخی مناطق ایران غیرقابل زندگی شوند.
عباس‌پور در این رابطه توضیح داد: «این هشدار جدی است. محققان زیادی هشدارهای مشابه برای مناطق مختلف دنیا از جمله خاورمیانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس، شمال آفریقا، مناطقی از چین و آمریکا داده اند. غرب اروپا هم اکنون خود را برای پدیده مهاجرت دستجمعی ناشی از تغییر اقلیم آماده می‌کند.»
اما به گفته او هنوز هم وقت برای حل ایران وجود دارد و همه در سطح جهانی، کشوری و فردی برای انجام اینکار نقش دارند: « در سطح جهانی، ما باید میزان انتشار گازهای گلخانه ای را از طریق توافق نامه های بین المللی قابل بازبینی محدود کنیم. به عنوان یک کشور، ما باید زیرساخت های مناسب برای مبارزه با بحران های اضطراری بسازیم. باید منابع طبیعی مان را مانند آب، زمین و جنگل بهتر مدیریت کنیم. و باید سیستم های هشداردهنده با اطمینان بالا ایجاد کنیم. به عنوان یک فرد، ما باید نگرانی بیشتری نسبت به محیط زیست داشته باشیم؛ ما باید تولید خود را از گازهای گلخانه ای با استفاده از ماشین کمتر، آب کمتر، برق کمتر و مصرف کمتری از کالاهای غیر ضروری محدود کنیم.»
