آوای مرز / محمد سیاح – الف : زلزله و سیل جزو حوادث طبیعی در هر کشوری است، بعد از زلزله مخرب کرمانشاه وقوع سیل‌های بی‌سابقه و زیر آب رفتن برخی از شهرها و روستاها بزرگترین اتفاقات طبیعی در کشور در سال‌های اخیر بوده است. اینکه مردم متحمل خسارات سنگین جانی و مالی شده‌اند امری انکارناپدذیر است اما موضوعی که در برخی محافل خبری و رسانه‌ای شکل گرفته هجمه انتقادات بعضا بی‌پایه و اساسی است که حتی اقدامات صورت گرفته را زیرسوال می‌برد.
مردم در مناطق سیل‌زده به کمک نیاز دارند و سازمان‌های امدادگر و نیروهای مردمی بسیج شدند تا بتوانند ضمن امدادرسانی سریع بازسازی در این مناطق را آغاز کنند. جلسات بررسی حادثه و ابعاد سیل در بالاترین سطح توسط رهبری تشکیل می‌شود . اما در این میان عده‌ای نه تنها هدفی برای کمک به بهبود اوضاع ندارند بلکه دست به کار شده‌اند تا با انتقادهای تند فعالیت‌های صورت گرفته را زیرسوال ببرند که گویی هیچ اقدامی برای گرفتاران در سیل نشده است.
بی تردید کاستی هایی در مواجهه دستگاهها با بحران بوده است اما نقدها باید در بستری امید بخش و قدر شناسانه با دیدن واقعیتهای صحنه صورت گیرد .
شناسایی آسیب‌ها
دکتر مجید ابهری رفتارشناس در گفتگو با الف، درباره چرایی افزایش تنش‌های رفتاری در حوادث سیل اخیر در برخی از استان‌های کشور می‌گوید: «حوادث غیرمترقبه و طبیعی در کنار زیان‌های مالی، انسانی و عاطفی محاسن و امتیازاتی دارد که باید به خوبی آنها را شناسایی کرد و در جهت کاهش عوارض و آسیب‌های بعدی بکار گرفت. سیل اخیر اولین حادثه از این دست نبود آخرین آن هم نخواهد بود.»
وی ادامه می‌دهد: «نکاتی در این بلای طبیعی وجود داشت که به نظر رسید لازم به یادرآوری است، جنبه‌های مختلف این حادثه باید کالبد شکافی شده و به صورت تخصصی مورد بررسی قرار گیرد، هرچند که حوادث طبیعی‌ای مانند سیل و زلزله آسیب‌های دامنه‌دار و آزاردهنده دارد اما می‌توان با پیش‌بینی‌های علمی، فنی و استفاده از فناوری عوارض و آسیب‌های اینگونه بلایا را به حداقل رساند.»
ابهری معتقد است: «وجود ابزار و تجهیزات برای ساخت سیل بندهای فوری یا پارچه‌های ضدآبی که به عنوان دیوار منحرف کننده مسیر آب در بسیاری از کشورها در این مواقع مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌تواند تا حد قابل توجهی از آسیب‌های مالی و جانی را کاهش دهند.»
انتقاداتی از سر عوارض بعد حادثه
این رفتارشناس با بیان اینکه نکاتی که در اینگونه بلایا و بویژه سیل‌های اخیر باید مورد توجه قرار گیرد عوارض و حاشیه‌های آن است، اضافه می‌کند: «یکی از این موارد حضور دولتمردان و مسوولان در بازدید از نقاط آسیب دیده است، هرچند در آن لحظه ممکن است آثار مفیدی نداشته باشد اما حداقل به عنوان همدردی برای مردم و ارزیابی آسیب‌ها و آمادگی برای برنامه‌ریزی به منظور جبران عوارض می‌تواند مفید باشد. البته آنچه که از نگاه مردم آسیب دیده باید گفته شود فواید اینگونه بازدیدها است.»
وی توضیح می‌دهد: «اگر عده‌ای از دولتمردان و مسوولان برای بازدید به منطقه بروند گفته می‌شود که اینها برای نمایش و گرفت عکس آمده‌اند و اگر نروند می‌گویند دولتمردان و مسوولان معلوم نیست کجا بوده و حالا به این مناطق آمده‌اند، نباید به اینگونه حرف‌ها که برخواسته از عوارض و آسیب‌های عاطفی است توجه کرد. مسوولان باید بدون توجه به این نوع رفتارها که بیشتر ساخته و پرداخته فضای مجازی است به وظایف اصلی خود عمل کند.»
ضعف اطلاع‌رسانی، به شایعات دامن می‌زند
ابهری یکی از علل بروز چنین تنشهایی را نبود اطلاع‌رسانی دقیق می‌داند و ادامه می‌دهد: «در اینگونه حوادث باید مرکزی مستقل و قدرتمند مسوولیت اطلاع‌رسانی را مطابق با شرایط امنیتی و اقتصادی مناطق آسیب دیده به عهده بگیرد تا اخبار را به صورت دقیق و لحظه به لحظه به استحضار مردم برساند. در صورت غیبت این مراکز مردم برای دریافت حقایق خبری به سایت‌ها و مراکز خبری مجازی یا رسانه‌های آن سوی آب مراجعه می‌کنند.»
وی می‌گوید: «حضور مسوولان، نیروهای مردمی و بسیج در بسیاری از عکس‌های خبری منتشر شده از سوی رسانه‌های غیررسمی و بعضا اپوزوسیون حذف شده است در حالیکه نیروهای روحانی، بسیج، ارتش و سپاه و مردم جانانه به میدان آمده بودند. در سیل استان فارس مردم حکایت‌های اسطوره‌ای خلق کردند.»
بزرگنمایی انحرافی
این رفتارشناس تاکید می‌کند: «بزرگنمایی خبری برخی از اتفاقات در زمان حضور مسوولان در مناطق سیل‌زده مانند در آب راه رفتن برخی از مسوولان یا سوار شدن آنها در قایق و بالگرد در فضای مجازی نباید مورد توجه قرار گیرد. کسانی که برای ارزیابی ابعاد حادثه به منطقه رفته‌اند باید از وسیله‌ای استفاده کنند. اینگونه فضاسازی‌ها بیش از آسیب‌های وارده مردم را آزار می‌دهد.»
وی در واکنش به اینکه بعضا به نظر می‌رسد حضور مسوولان در مناطق آسیب‌دیده و اقداماتی که صورت می‌دهند تحت تاثیر وعده‌های انجام نشده قرار می‌گیرد و همین موضوع فضای انتقادات را تشدید می‌کند، توضیح می‌دهد: «متاسفانه بعد از زلزله کرمانشاه مسوولان به دلیل قرار گرفتن در فضای احساسی منطقه وعده‌هایی به مردم دادند که بسیاری از آنها هنوز اجرا نشده است، هنوز در ثلاث باباجانی مردم در کانکس و چادر زندگی می‌کنند، دولتمردان و مسوولان در سطوح مختلف در هنگام بازدید از این مناطق وعده‌ها و قول‌هایی به مردم ندهند که از عهده توانایی آنها خارج بوده یا نیازمند برنامه‌ریزی‌های دراز مدت است.»
اختلاف سلیقه‌های سیاسی
ابهری می‌گوید: «هنوز بسیاری از وعده‌های زلزله کرمانشاه تحقق نیافته در مناطق سیل‌زده دیده می‌شد که برخی از مسوولان وعده‌هایی به مردم می‌دهند. وعده‌ها باید مطابق با توان اقتصادی کشور باشد. همانگونه که از طرف دفتر مقام معظم رهبری ۴ هزار بسته لوازم زندگی تهیه و به مردم داده خواهد شد وعده‌های مسوولان هم باید انجام شدنی باشد وگرنه به بحرانی‌تر شدن وضعیت مردم آسیب‌دیده و تشدید فضای انتقادات و هجمه‌های رسانه‌ای می‌انجامد.»
وی اضافه می‌کند: «موضوعی که کنار اتفاقات امروز باید مورد توجه قرار گیرد بزرگنمایی و کشاندن اختلاف سلیقه‌های سیاسی به رسانه‌ها است، به عنوان مثال کسی سوار شدن در قایق و دیگری غذا خوردن مسوولان را مورد نقد قرار می‌دهد، اینگونه رفتارها و کشاندن انتقادات به رسانه‌ها فقط باعث آزار بیشتر عاطفی و اثر رفتاری بر مردم بویژه مردم آسیب دیده خواهد شد. می‌توانیم اختلاف خود را برای روزهای دیگر نگه داریم.»
