آوای مرز : نجواهای روحانی “الوداع، الوداع” که این روزها در شامگاهان و سحرگاهان از بلندگوی مساجد شهر و روستاهای مهاباد و شهرهای کردنشین آذربایجان غربی به گوش می‌رسد، نشان از نزدیک شدن پایان ماه مبارک رمضان داشته و مردم خود را آماده می کنند تا با جشن گرفتن عید فطر، با ماه رمضان تا سال آینده خداحافظی کنند.به گزارش ایرنا، ماه مبارک رمضان در مناطق اهل سنت و کردنشین ایران مانند سایر مناطق کشور از اهمیت و احترام خاصی برخوردار است و بسیاری از این آیین ها با سنت های این مناطق آمیخته شده و در باورها و پندارهای مردم آنها نهادینه و بومی شده است.
پایان ماه رمضان دعاهایی دارد که معمولا افراد خوش صدا آنها را می خوانند و مومنین روزه دار ترجیح می دهند با مداحان همنوایی کنند و آنگاه زمزمه های ملکوتی دعا از بلندگوی مساجد به آسمان بلند می شود.
در میان سکوت شبانگاهی، موذنین و مداحان شعار ” الوداع، الوداع ” را با چنان حزن و اندوهی می خوانند که اکثر مردم برای شنیدن آن از خانه های خود بیرون می آیند.
این شعار همراه با صلوات بر پیامبر بزرگ اسلام (ص) و سایر دعاهای مخصوص ماه رمضان و به صورت ” الوداع یا شهر رمضان، ” الوداع یا شهر نور و الغفران ” در ساعات مختلف روز و قبل و بعد از نمازهای روزانه در مساجد و اجتماعات مردم خوانده می شود.
شعارهای الوادع، الوداع که از یک سو پایان ماه رمضان را اعلام می کند، از دیگر سو فرارسیدن عید فطر را نوید می دهد، عیدی که در میان مردم اهل سنت این منطقه با جشن و سروری وصف ناپذیر همراه بوده و از جمله یکی از اعیاد بزرگ آنان بشمار می رود که از فرهنک کهنسالانشان ریشه دارد.
اما ۲ سال است با گسترش شیوع کرونا و افزایش آمار مبتلایان به این بیماری برگزاری آیین های مذهبی از جمله عید فطر را متفاوت از اعیاد سال های گذشته تجربه می‌کنند.
شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که ماه مبارک رمضان بیاید و برای دومین سال متوالی روزه‌داران مهابادی از برگزاری آیین‌های مذهبی آن و دید و بازدیدهای ویژه عید فطر که در میان مردم این خطه از اهمیت فراوانی برخوردار است، محروم شوند.
با نارنجی شدن وضعیت کرونایی مهاباد طی ماه های گذشته خیلی‌ها امیدوار بودند تا با بهتر شدن اوضاع این بیماری، ماه رمضان را برخلاف سال گذشته در شرایط مناسبتری برگزار و با حضور در مساجد، آیین‌های مذهبی و دینی ویژه این ماه را به جا آورند اما وضع نه تنها بهتر نشد بلکه بدتر شد و همه متوجه شدند باید فعلا با این واقعیت کنار بیایند که حالا حالاها میزبان این مهمان ناخوانده هستند.
روزه داران مهابادی همچون سایر هموطنانمان امسال ماه رمضان متفاوتی را به علت شیوع کرونا تجربه می‌کنند، چرا که این ویروس ناخوانده گشت و گذارها و بسیاری از کارهای روزمره مردمی را با محدودیت مواجه کرده و ورود به بسیاری از اماکن وزیارتگاه‌های مذهبی را بروی آنها بسته است.
عدم برگزاری آیین های مذهبی ویژه این ماه و در خانه ماندن روزه داران پس از افطار و هنگام سحری برای مردم مومن این شهرستان بسیار غیرقابل باور بود چرا که تا حالا پیش نیامده بود رمضان را در خانه بمانند و نتوانند از برکات و فیوضات آن و بهره مندی از فضای معنوی مساجد در ایام روزه‌داری بی بهره شوند.
ستاد کرونا در مهاباد با توجه به افزایش شیوع ویروس کرونا و با توجه به ضرورت رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و برای کنترل این ویروس علاوه بر ممنوع اعلام کردن برگزاری آیین های مذهبی در مساجد، برگزاری نماز جمعه را نیز تا اطلاع ثانوی تعطیل اعلام کرده است.
شب های ماه مبارک رمضان در این خطه شادترین اوقات مردم در تمام طول سال را تشکیل می دهد به طوری که بعد از افطار رفت و آمد در خیابان ها و معابر عمومی برای به جای آوردن صله ارحام تازه آغاز می شود.
در این ماه دل ها بیشتر مهربان تر و قلب ها به هم نزدیکتر می شود و اقوام و آشنایان دور هم جمع می شوند و با توت خشک، خرما، فرنی، مشکفی و زولبیا و بامیه از یکدیگر پذیرایی می کنند؛ مساجد نیز در این ایام به ویژه در شب ها خلوتگاه مومنان روزه داری است که با استفاده از فیوضات ماه مبارک رمضان به نماز و راز و نیاز با معبود خویش می پردازند.
اما به دلیل شیوع کرونا این دید و بازدیدها و صله ارحام نیز متوقف شده و مردم سعی کرده اند پس از افطار در منازل خود مانده و به عبادت و راز و نیاز خدا پرداخته و بیشتر به صورت تلفنی از حال یکدیگر جویا شوند.
عید فطر یکی از مهمترین اعیاد مذهبی مردم کُرد زبان مهاباد
عید فطر به عنوان یکی از مهمترین اعیاد مذهبی مردم کرد زبان مهاباد از سال های دور در فرهنگ مردم این خطه دارای اهمیت و جایگاه خاصی است و با آداب و رسوم و تشریفات ویژه و باشکوهی برگزار می شود.
عید بزرگی که تنها به خاطر انجام ماموریت و وظیفه الهی برگزار می شود و مردم مسلمان این خطه همگام با دیگر مسلمانان جهان به شکرانه موفقیت در انجام فریضه بزرگ روزه و پیروزی بر هواهای نفسانی و وسوسه های شیطانی آن را با شکوه هرچه تمامتر جشن می گیرند.
مردم مومن و مسلمان این منطقه معتقد هستند در روز عید فطر گویی یک مسلمان دوباره متولد می‌شود و همین تولد دوباره و زندگی تازه نوعی شادی و لذت درونی را در فرد ایجاد می‌کند که هرکس بر اساس معرفت و ایمان خود از آن بهره می گیرد.
عید پایان ماه مبارک رمضان در روز اول شوال با تشریفات و آیین‌های خاصی با شکوه هر چه تمام انجام می‌شود در روز عید فطر تمام خانه‌ها باید عید کنند و عید در درجه اول این است که قطعا باید آن خانه غذای برنج و خورشت با گوشت و یا طعام مفصلی را تهیه کنند.
در این عید لازم است تمام افراد بالغ و غیربالغ و بچه ها غسل کرده و بدن را در روز قبل یا شب عید شستشو داده باشند؛ تمام اعضای خانواده در این روز باید لباس های تازه و تمیز پوشیده و روی هم رفته نظافت در این روز از جمله پاکیزگی منزل و پاشیدن عطر و ترتیب دادن مجالسی باشکوه از مهمترین تزیینات و امتیازات روز عید به شمار می رود.
صبح روز عید مردها پس از اقامه نماز صبح یا قبل از آن به مساجد و جاهایی که نماز جماعت در آن برپا می شود می روند؛ در این روز امام جماعت مسجد از نخستین ساعات بامداد و پیش از طلوع خورشید به تلاوت قرآن پرداخته و در بین هر آیه این شعار را می خوانند الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، لااله الا الله و الله اکبر، الله اکبر و لله الحمد سپس امام جماعت ادامه می دهد تا اینکه خورشید به اندازه رمح بلند می شود سپس با تشریفات خاصی نماز عید را می خوانند.
در نماز جماعت این روز مسلمانان دست به دعا برمی دارند و خدا را سوگند می دهند که آنان را در تمام خوبی هایی که محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله را در آنها داخل کرده راه دهد و از تمام بدی ها او و خاندانش را حفظ کند.
الوداع یا شهر رمضان
در ماه رمضان اقامه اذان صبح بیشتر به عهده جوانان است، آنها در ۱۵ روز اول ماه یک ساعت مانده به نماز صبح به رمضان “مرحبا” گفته و در نیمه دوم ماه رمضان نیز “الوداع” می گویند که این سنت قدیمی تاکنون در میان مردم این دیار برپا بوده و از بین نرفته است.
مرحبا، یعنی آفرین برتو ای ماه خجسته، بسیار شاد آمدی و از آمدن این ماه اظهار مسرت می کنیم و الوداع نیز یعنی خداحافظی از ماه رمضان و اظهار تاسف از اینکه این ماه به این زودی سپری می شود.
پرداختن زکات فطره در این منطقه نیز از پانزدهم ماه مبارک رمضان به بعد آغاز شده و پدر هر خانواده باید تا روز عید ، زکات و فطریه افراد خانه را به افراد نیازمند و مستحق بدهد.
با پایان ماه مبارک رمضان، مردم اهل سنت و کرد زبان این منطقه که به دستور خداوند متعال خوردن و آشامیدن و هر آنچه را که حضرت حق نهی کرده ترک کرده بودند با سربلندی از این امتحان الهی خارج شده و خود را برای ماه رمضان سال آینده از هم اکنون آماده می‌کنند.
اهمیت ماه رمضان در میان کُردها
این ماه پربرکت در میان مردم این خطه از آن چنان ارزش و قربی برخوردار است که کُردها از آن به ماه پاکی و پاکیزگی و افضل ماه های سال یاد می کنند، مسلمانان اهل سنت این شهرستان با برپایی سنت های دیرینه مذهبی، از نیمه شعبان که در بین مسلمانان شافعی مذهب شب “برات” خوانده می شود با روزه گرفتن به استقبال و پیشوازی از ماه مبارک رمضان می روند که نظیر آن در سایر نقاط کشور کمتر دیده می شود.
مردم این منطقه اعتقاد دارند که با گرفتن روزه در ایام ماه شعبان می توان به استقبال از ماه مبارک رمضان رفته و بدینوسیله خود را برای گرفتن روزه در این ماه آماده کنند، آنان معتقدند که باید از فیوضات این ماه نهایت استفاده را کرد و با بهره مندی از ذخایر بیکران و بی انتهای این ماه مبارک بتوان بازگشتی دوباره به اصل خلقت خویش داشت.
به گفته آنان، خدا این ماه را برای سیر و سلوک و تزکیه بندگانش قرار داده که هر کس نسبت به ظرفیت درونی خود ظرف خود را پرسازد به همین مناسبت در آخرین روزهای ماه شعبان مساجد شهرها و روستاهای این دیار پیش از اذان مغرب با پخش دعاهای مذهبی و اشعاری در مدح رسول گرامی اسلام (ص ) به پیشوازی از رمضان رفته و حال و هوای معنوی خاصی پیدا می کند.
در این ماه صدای روح بخش اذان در پنج وقت در تمام مساجد به گوش می رسد و روزه داران را به برگزاری نماز جماعت و انجام فرایض دینی این ماه فرا می‌خواند.
آداب و رسومی که در ماه مبارک رمضان اجرا می شود بیشتر جنبه های معنوی دارد و شامل عبادات و نمازهای مستحبی و اطعام و احسان در حق فقرا و نزدیکان است.
روزه در میان مسلمانان اهل سنت مناطق کردنشین آذربایجان غربی یک فرهنگ است، تمام رفتارها و اعمال و کردار مردم در ماه رمضان متاثر از روزه و معنویت این ماه مبارک است، در این ماه روزه داران با زدودن زنگار از آیینه درون، دلها را با نور دعا و عطر ایمان صیقل می دهند تا راحتر با معشوق خود ارتباط برقرار کنند.
ماه رمضان در این دیار، ماه شادی های معنوی و خوشحالی است به طوری که کودکان و نوجوانان بیشتر از بزرگترها به ماه مبارک رمضان علاقه نشان می دهند؛ بیدار شدن برای سحری که در اصطلاح عامیانه کُردی به آن “پارشیو” می‌گویند یکی از بخش‌های مهم گرامی داشتن این ماه پربرکت است.
در ماه مبارک رمضان در هنگام سحر برای بیدار کردن و آگاهی روزه داران از هنگام سحر و آماده شدن برای خوردن سحری مردم، روحانی و یا موذنین مساجد دعا و مناجاتی را معمولا یک ساعت قبل از اذان صبح با صدای بلند در مساجد، تکیه ها و خانقاه ها می خوانند که در اصطلاح به آن “صلات پارشیو” گفته می شود.
در برخی از روستاهای بزرگ نیز تعدادی از جوانان و یا افرادی که نذر می کنند با طبل های بزرگ در کوچه ها به راه افتاده و به مردم بیدارباش می دهند؛ در هنگام سحری بچه ها و کودکان کوچک هم به پیروی از پدر و مادر خود از خواب بیدار شده و از شرکت در برنامه سحری اظهار شادمانی می کنند.
هنگام اذان مغرب نیز خیابان ها و معابر خلوت شده و همه سعی می کنند در زمان اذان در سر سفره های خود باشند و معتقدند به این وسیله خدا به آنها فراخی روزی عطا می فرماید.
عادات غذایی در ماه مبارک در این مناطق تغییر می کند و بیشتر غذاهایی که جنبه های سنتی دارند برای افطار و سحری آماده می شود، نوع این غذاها و شیوه پخت آنها در این ماه تا حدودی متفاوت است به طوری که زنان کُرد وقت و زمان بیشتری را صرف تهیه غذا و افطاری می کنند.
بیشترین مواد غذایی که در این ماه توسط خانواده ها مصرف می شود غذاهایی با مبدا شیرینی است و غذای اصلی مردم را نیز بیشتر مواد پروتیینی تشکیل می دهند، غذاهایی چون فرنی، رشته پلو، برنج و خورشت، که لانه، به ربه سیل، ترخینه، شیربرنج، مشکفی، سه نگه سیر و سه روپی از جمله غذاهای مرسومی هستند که در خانواده ها طبخ می شود.
نان های محلی که از آرد، شیر و تخم مرغ و روغن حیوانی توسط زنان تهیه می شود به همراه حلوا و خرما برای افطار روزه داران از دیگر کارهای زنان خانه در این ایام است.
از قدیم رسم بوده که اغلب روزه‌داران در ماه رمضان، چه در شهر و چه روستا، غروب، روزه خود را در مساجد افطار می‌کردند در این ماه هر روز پیش از غروب آفتاب، یکی از اهالی محله در شهر یا روستا، سفره افطاری را در مسجد پهن می‌کرد تا روزه‌داران به محض شنیدن اذان، روزه خود را بشکنند و صاحب سفره هم در این بین ثوابی ببرد.
برپایی کلاس های مختلف قرآن، توسط مردم در محل مساجد از دیگر آیین هایی است که در ماه مبارک رمضان با استقبال بسیار گسترده ای پس از نماز تشکیل می شود، مجالس و پررونق تلاوت آیات کلام الله مجید و محافل انس با قرآن شب های ماه مبارک رمضان را در این مناطق جلوه خاصی می بخشد.
مردم در ماه رمضان هر روز در مساجد و تکایا حضور یافته و به قرائت یک جزء از قرآن کریم می پردازند که با دعای پایانی امام جماعت به اتمام می رسد.
در برخی از مساجد نیز مردم ضمن اقامه نماز و تلاوت قرآن، مسایل و مشکلات همسایگان و افراد تنگدست و نیازمند را مطرح و از دیگر نمازگزاران برای آنها طلب مساعدت می کنند.
حالا امسال که کرونا شیوع پیدا کرده و مساجد هم تعطیل شده‌اند، دیگر همهمه سفره انداختن، شور و شوق روزه‌داران برای حضور در مسجد، موعظه‌های پیش از اذان مغرب ماموستاها، صدای روح نواز قرآن و برگزاری نماز جماعات و تراویح برگزار نمی‌شود.
تمامی آداب و رسوم ذکر شده جزوی از فرهنگ، هویت و باورهای این بخش از مردم کشورمان است؛ آداب و اصول و تشریفات ماه رمضان و عید فطر به طور مسلم و معمول در بین تمام طوایف کرد و مناطق کردنشین هرچند به صورت اندکی تغییر و کم و زیاد برگزار می شود.
جشن پایان ماه روزه مسلمانان، جشن شور و شادی است، اما برخلاف بسیاری از جشن ها، تهی از معنویت و همراه با آلودگی نیست.
در میان مردم این خطه ماه رمضان ماه خیر و برکت و احسان و ماه تسبیح قرآن و ماه صیام و قیام است و روز عید فطر روزی با شکوه و با عظمت و پرشکوه ترین اعیاد کردها و همانند عید قربان و عید نوروز است.
